جین اسٹاروبنسکی : سوئیزر لینڈ نا ادبی و نظریہ ٹہیفوک نغد کار و عالم
نوشت: احمد سہیل
مٹ: سمعیہ بلوچ
جین اسٹاروبنسکی (Jean Starobinski) اسہ سوئس ادبی نغد کار اس اسوک۔
اسٹاروبنسکی17 نومبر 1920 آ جنیوا، سوئیزرلینڈ ٹی ودی مس، وارسا نا آرون اسٹاروبنسکی و لوبلن نا سلکا فریڈمین نا مار اس۔ اونا باوہ لمہ 1913 ٹی پولینڈ ءِ خداحافظ کریر، یہود دژمنی نا سوب آن اونا خاہوت پولستان آن نرا اندا سوب آن اونا ڈاکٹر جوڑ مننگ نا تغ پورو مننگ کتو۔ اونا باوہ آرون سٹاروبنسکی طب اتون اوار اوار ہیومینٹیز نا تعلیم ہم ایسر کننگ نا گچین کرے، و اونا مار جین ہرا تینا سوئس شاریت بیرہ 1948 ٹی ایسر کریسس اونا مثال آ عمل کرے، ایسر ٹی اسہ ماہر نفسیات اس جوڑ مسونے۔ اوڑان بیدس سوئٹزرلینڈ ٹی ہم، سٹاروبنسکی نا خاہوت تیوہ آ یورپ ٹی ہم بے دادی نا میرات نا یات تننگ آن بچینگ کتویس۔ نومبر 1932 ٹی، ہرا وخت اسٹاروبنسکی نا عمر 11 سال اس، اونا خاہوت نا جنیوا نا جہلو پلین پالیس ٹی، سوئس یہودی سوشلسٹ جیک ڈکر نا بر خلاف کسیفوک بے دادی بناء مس، ہرا فاشسٹ مخالف برانز نا راہشونی کننگ اس۔ سوئس فوج برانز کروک آتے سم کاری کرے ہرانا سوب آن 13 بندغ مرگ نا گواچی و 65 ٹپی مسر۔
او کلاسیکی ادب ءِ خوانا، اوکان گڈ جنیوا یونیورسٹی ٹی طب خوانا، و او اسکول آن خط (Docteur ès letters) و طب ئٹی ڈاکٹریٹ تون اوار گریجویشن کرے۔ او جان ہاپکنز یونیورسٹی، باسل یونیورسٹی و جنیوا یونیورسٹی ٹی فرانسیسی ادب خوانا، ہراڑے نظریات نا تاریخ و طب نا تاریخ نا نصاب ہم خوانا۔
اونا وجودی و غیر معمولی ادبی نغد کاری بھاز وخت پنی آ “جنیوا اسکول” تون ہمگرنچ مس۔ او ہژدہمیکو کرن نا فرانسیسی ادب آ تاریخی کاریم نوشت کرے – ہرافتیٹ مصنفین ژاں جیک روسو، ڈینس ڈیڈروٹ، والٹیئر آ کاریم اوار ءُ و ایلو ادوار نا مصنفین دنکہ مشیل ڈی مونٹیگن آ تجزیات و تقابلی نظریات تس و اوڑا زر ہم نوشت کرے۔ او عصری شاعری، فن و تشریح نا ویل آ ہم پرمغز مقالات نوشت کرے۔ اونا کتاب آک بھاز آ بولی تیٹ مٹ کننگانو۔
طب و نفسیات نا بابت اونا علم اودے میلانچولیا نا تاریخ ءِ مطالعہ آ بجتریسہ کریکہ۔ او دا میدان نا اولیکو مصنف و عالم اس ۔
طب و نفسیات نا بابت اونا علم اودے میلانچولیا نا تاریخ نا مطالعہ کننگ آ ہسوک (خاص وڑ ئٹ Trois Fureurs، 1974 ٹی)۔ او اولیکو اسکالر اس ہرا 1964 ٹی فرڈینینڈ ڈی سوسور نا ” اناگرام” نا مطالعہ کرے و اودے شینک کرفے۔
اسٹاروبنسکی نا کزیت 4 مارچ 2019 آ مورجیس، سوئٹزرلینڈ ٹی 98 سال نا عمر ٹی مس۔ او یورپ و امریکہ نا بھاز آ یونیورسٹیوں تیان اعزازی ڈگری الک۔ اودے کہی بولی تیٹ ایمون رسینگاسس۔
او بھاز آ سر حالی تیا مضامین و کتاب نوشت کرے ۔ طب ئنا تاریخ، 1964؛ نفسیاتی تجزیہ، نفسیات (L’Invention de la Mélancolie، 1960)؛ فن تعمیر و فن (L’Invention de la Liberté, 1964; The Invention of Liberty, 1964); عمرانیات ، لسانیات، و تیوہ آتیان زیات ادب، خاص وڑ ئٹ 18ویں کرن نا۔ دا ایسری فیلڈ ئٹی ارا کاریم Montesquieu par lui-même (1953) اور Jean-Jacques Rousseau: la Transparence et l’Obstacle (1957) اس۔ L’Invention de la Liberté Starobinski پلاسٹک آرٹس ئٹی آجوئی نا تصور نا ودی مننگ نا پٹ و پول خلک، و L’Oeil Vivant (1961) ٹی ادبی تخلیق و جہان نا اسہ جامع وژن ان بارہنگا برانز تون مون تننگ۔ سٹاروبنسکی نغد کاری “ساختیاتی” زند ئنا بشخ نا ہم اسہ منوک ئس، ہرا “اہم ڈھانچہ” (یعنی تخلیق کار نا نفسیات، یا معاشرتی تپہ نا تخلیقی نفسیات) نا لحاظ آن فن نا کاریم ءِ سرپد مس اونا تفھیم و فکری تشریح کرے۔ اسہ چیدہ نا وڑ ئٹ نوشت کروک لوز ہرا signifié و signifiantمعنی نما،تصور نما و (یعنی مواد و درشانی) نا نیام ئٹی غیر یخینی توازن ءِ برابر تخک۔ اسہ سخت یہودی و صیہونی ارا ٹی ودشت الوک آ، اسٹاروبنسکی ءِ پوسکنا ادب نا یہودی بشخ آتیٹ بھاز است خوائی اس، خاص وڑ ئٹ کافکا نا کاریم تیٹ، ہراکن او کہی تجزیاتی مطالبہ کن تننگ، اولیکو 1943 ٹی۔ Claude Vigée نا ڈیوڈ Rokeaḥ نا شعری کچ، Les Yeux dans le rocher، 1968 نا فرانسیسی مترجم نا دیباچہ ٹی اونا درشانی الک۔ اونا برام پروفیسر ایستھر اسٹاروبنسکی تون مس، ہرا جنیوا نا چیف ربی نا مسیڑ نی سیفران ءِ۔ اود اونا یونیورسٹی ٹی یہودی فلسفہ خوانیفیکہ۔
مارٹن روئف “بیست میکو کرن نا فرانسیسی بولی نا تیوہ آتیان بھلا ادبی نغد کاری ” نا نسخان نا پٹ و پول خلک، ہرا ہژدہمیکو کرن نا علم نا تجدید کرے، عقل و گل و بالی نا کرن، ہم جنس پرست آتا علم و اوار خوشی نا وڑ ئٹ آجوئی نا پٹ و پل خلک۔
اگہ دا ننے ہر وخت حیرت ٹی شاغیک گڑا، ننا ڈینز نا مرگ، ہرا اونا پیرئی ننے تیار کریکہ، داڑان بیدس نن بے یخینی یلہ کیک۔ ہرا بندغ آک اسہ کرن ئسے نا وخت نا خڑک سر مریرا، نن اوفتے اسہ کچ ئسے کان لافانی پاپنہ؟ و اگہ نن مرغن وخت ئسے آن سٹاروبنسکی ءِ رخصت پاننگ آن خلیسونہ، گڑا نن اونا مرگ ئنا خلیس آن کاٹم خلاسی کریسہ، اونا زندہ آ خن تا مخنگ نا ہنینی ٹی غسل کریسن۔ گڑا او ہر گڑا آن بیدس ننے مچے حیران کیک۔
دن انگا بندغ تون حوال نا وڑ ئٹ، سٹاروبنسکی تینا بھاز است خڑکی نا ٹیکی نا وڑ ئٹ تینا لائخی تے تس، دا بندغ آک، ناجوڑ آک ادبی شخصیات کن مرے۔ “روسو کنا تیوہ تیان پنی آ ناجوڑ ءِ” او اسہ وار پڑو کرے۔ “دی انک آف میلانکولی” ٹی، کافکا، ہرانا کسہ آک، بشمول “ان دی پینل کالونی”، سٹاروبنسکی 1945 ٹی مٹ کرے و پاش کرے، والٹر بنجمن نا برخلاف، جنونی ردشانی ئٹ شار ئنا کسر تیا ایسر مفروک آ چرینگوک، مونجھائی ٹی تفوک بیان کننگانے۔ او نا تینا میلانچولیا نا. ہڑتوما مصنفین عصری تاریخ نا بابت اس یہودی ردعمل تیار کرے ہرانا خلاصہ مونجھا مننگ نا خوشی نا وڑ پاننگ مریک۔ دنکہ سٹاروبنسکی نوٹ کیک ، اسہ ادیب نا “تفکرانہ تحرک” ہراکہ سُر پُر ءِ توریک، اسٹ ایلو تون مون پہ مون آ خیال آک لڑ تننگرہ، “ڈکھ ئی انگا آزموندہ نا ارا بشخ آتا اسہ پین رخ ئسے: ایسر مفروک لُوسی گری و بندی ہرا پیشن جہان تون اوار تیوہ آ فعال ہوش چھپ مننگ ءِ توریک۔
دا گٹیک سٹاروبنسکی نا مستقل مثالی مسونے، دنکہ او 1957 نا اسہ مضمون اسیٹ نوشت کرے: “اگہ جنیوا ٹی ودی مننگ کنا خوش بختی متوکہ ، گڑا ای 22 سال ئنا عمر ٹی شمشان گھاٹ ٹی کسکوٹہ۔ دا وخت آ ای او بندغ آتے یات تسوٹ ناانصافی نا کننگ انت ئسے ہرا کنے اونا بابت امون رادہ کریسر، ہمو بندغ آک اینو ہیٹ میل تا خوڑدہ تا ڈول نرم مزاج، چوٹ دماغ جوڑ مسونو، دا نیمون کریسہ کیرا کہ داسا امو بندغ آک بے دادی تا گواچی ءُ۔” 1946 ٹی، ہرا وخت سٹاروبنسکی ہنگری نا جارج لوکاس و فرانس نا ریمنڈ آرون تون اوار دانشور آتا جنیوا کانفرنس ٹی ہیت کرے، فرانسیسی یہودی مورخ پیئر نورا نوشت کرے کہ سٹاروبنسکی کانفرنس ٹی ساڑی تخنگاسس “ہرا یہودی تا کہوک آتا ذکر ءِ کرے۔”
او جوانی نا وخت ئٹی کلاسیکی جوانی نا انتہا ءِ سر مسوسس۔ “کلاسک” نا بابت امو ہرا چاڑدہ سفتی تیک، اٹالو کالوینو، ہراڑا سٹاروبنسکی بھاز جوان چمشانک شاغا، اسٹ آن گڈ ایلو پاننگ کیرا: “اسہ کلاسک امودے ہرا حوال ءِ اندا منظر نا افواہ تا درجہ اسکان سرکیک، بیدس دادے خلینگ آن۔ افواہ ” و” کلاسک ءِ، ہرا اندا منظر ءِ افواہ نا وڑ ئٹ برجاہ مریک، انداڑ اسکان کہ ہراڑے تیوہ آتیان زیات مور ئنا حوال تا بادشاہی مریک”۔ اند وڑ، جین اسٹاروبنسکی ارا وار کلاسک ءِ۔ ہرا امو داخس اریسکا و برجاہ اعلیٰ افواج آتیٹ بشخ الک، بورس پاسٹرناک ءِ مرینا سویٹائیوا نا خط ئنا حوالہ تننگ ہرا وخت اودے رلکے نا مرگ ئنا علم مس، گڑا او اسیٹ مس۔ و سوج کرے کہ اینو او خلکن و مستقل طاغت نا کچ امر کننگ ءِ؟
نغد کاری و طبی “نغد کاری و طبی” نا دا تصور ءِ گم مننگ نا معنی پاننگ کن لوز آک اسہ مرغن وخت ئسے اسکان بے سہب مرور۔ ہرادے فرانسیی ٹی جین سٹاروبنسکی تون اوار ادبی و فکری زند جنا اسہ کرن اس ایسر مریک، و شاید ادبی و فکری زند ئنا اسہ کرن نا تصور ہم۔ اسہ ہم ایلو ان جوان ءِ، او ٹیرنس نا فارمولا تے افینگ کریکہ، ہرادے ڈی ایلمبرٹ و والٹیئر روژن خیالی نا نعرہ جوڑ کریسس: “ہومو سم ایٹ ہیومنی نِہل اسہ می ایلینم پوٹو”، نا تصور نا رد ئٹ نوشت کننگا “ای اسہ نرینہ ئسے اٹ و ای سرپد مریوا کہ او دن کننگ کپک۔ اسہ ہم بندغ اس اف ہرا کنکہ بیگانہ اس مرے ۔” داڑے بندغ نا علم و بندغ کن اسہ علم مچ کرینو ۔ او اسٹاروبنسکی دا یخین منا کہ علم آن نجات ہفتدہمیکو و ہژدہمیکو کرن نا عظیم ذہین نا وڑ، او ہر گڑا ءِ سرپد مسوکہ۔
انا چنکئی جنیوا اسکان سلیس، اسہ لائخ خوانندہ، مسہ کیریئر تخوک ءُ بندغ اس اسوک- اسہ غیر معمولی موسیقار، ڈاکٹر، نغد کاری مصنف: جین اسٹاروبنسکی نا لیجنڈ دا غیر معمولی کیریئر تخانے۔ نغد کاری و طبی: جین اسٹاروبنسکی اسہ ڈاکٹر اس اسوک (او نفسیات نا ورزش کرے) و اسہ نغد کاری مصنف دا Diderot نا بابت دا پارے کہ او اسہ سنگت اس جوڑ کرو، ولے دا کہ او روسو تے اسہ ناجوڑ ئسے نا وڑ تخنگ دوست کرو۔ موضوعاتی نغد کاری، نظریات نا تاریخ، اسلوبیاتی نغد کاری، بالٹیمور ٹی ٹہفوک ہرا اوفتے اوار اتیک۔ دا اقساط اسہ دانشورانہ تاریخ نا بشخ ءُ ہرا مقابلہ و زہم تیون جوڑ مسونے۔ اونا گڑاس بشخ ءِ نوشت کننگ سلوک ءِ۔ جین سٹاروبنسکی نا خط و کتاب آک دا ہل و تس آتا عظیم آ فلسفہ آتے (میرلیو پونٹی، وائل بلکن کینگوئیلہیم و فوکولٹ) تون اوار کچ کننگ ءِ منکن جوڑ کرو، ہرا اونا کرن ئنا تیوہ آتیان بھلا مصنفین (کیمس، چار، بونیفوائے، بلکن کالوینو ہم ارے)، ایسری ٹی او تیوہ آتیان بھلا مدرسہ، نغد کاری۔ جنیوا نا اسکول، ریمنڈ، روسیٹ بلکن جینیٹ، کونٹینی یا بارتھیس نا پن خلفینے۔
اونا قابل ذکر کاریم تیٹ 30 کتاب و 800 آن زیات مضامین اوار ءُ۔ اوڑتون عنوانات کن اسہ ذہن اس اسوک۔ او روسو نا بابت ننا سرپد مننگ نا تجدید کرے (شفافیت و ہڑاند آک، 1957، بیست میکو کرن ئنا ادب نا کلاسک ءِ)، ہژدہمیکو کرن نا بابت ننا نظریہ ءِ بدلی کرے (آجوئی نا ایجاد، 1964؛ 1789 تون اوار۔ سوب نا ٹک آک، 1973؛ دی میڈی ان ای وی۔ : روژن خیالی نا وخت ئٹی فن ئنا نغد کاری و قانودی حیثیت، 1989)۔ او عظیم مصنفین آ بھاز فیصلہ کن مطالعات پیشکش کرے: مونٹائیگن (Montaigne in motion، 1982)، Baudelaire (Melancholia in the mirror، 1990)، Diderot (Diderot، a ramage devil، 2012)۔ نن طب نا تاریخ ٹی اونا فیصلہ کن شراکت کن منتوار منت ان (The Ink of Melancholy, 2012 and The Body and Its Reasons, 2020 ٹی شینک مروک)۔ ولے او ہر اسہ بندغ ءِ ہم نوازا نے ہرا نغد کاری کن تینا جند ءِ نہادی مطالعات تو اوار وقف کیک ہرا انداخس جوان مریک اخس کہ او سخت مریک – اندن ءُ کتاب ہرا بندغی علوم نا خوانندہ آتا وڑ ئٹ دوست کننگیک (la Relation critique، 1970 و 2000)۔ فنون آ اونا نوشت آک زوت بیوٹی آف دی ورلڈ، لٹریچر اینڈ دی آرٹس (2016) ٹی مچ کننگار۔
جین اسٹاروبنسکی اسہ نغد کار ئسے و مرے۔ ادبی نغد کاری ۔ اوڑان مست بھاز آ بندغ آک ادب آن تینا محبت نا درشانی کننگ کریسر و بھاز اوکان گڈ ہم دن کریسہ کریر، ولے بھاز کم بندغ تینا پختگی آن، داخس امدیکہ، و، داپاننگ ءِ، داخس معصومی آن – اگہ معصومی آن ننا مطلب دادے کہ جین ہچ وخت اسٹاروبنسکی دن کتو۔ اہمیت آ شک کننگ پک۔ وہ ساختیاتی و پوسکن نغد کاری نا رجحان تون تفوک ءِ۔
جین اسٹاروبنسکی نا شابیت کچ ئسے آ سائنسی فکری ، نظریاتی و انتقادی کاریم حیرت انگیز تنوع و کڑمبی آڑتوما تے پاش کیک ہراڑے اسہ سخت وڑ ڈول نا انداز برجاہ تخنگیک۔ زیبا روحانی آجوئی پاش ءِ۔ دافتان بیدس، سٹاروبنسکی قدرتی انداز ئٹ و پاش وڑئٹ فطری ہڑدے ئی تون اوار یورپی ثقافت نا جتا شعبہ آتیٹ اسیٹ ایلو تون ہمگرنچ کریسہ اسٹ ایلو ءِ اسہ سہی و منٹ نا سوب آ سر مریک۔ جین سٹاروبنسکی نفسیاتی تجزیہ و لسانیات نا مطالعہ کن ہم تینا وقف تخانے و اند سوب آن او فرانسیسی ادب نا خاص وڑ ئٹ مورخ اف۔ دا تیوہ آ پٹ و پلی جین سٹاروبنسکی نا طاق آتا اندر اسہ پورو جامعیت ءِ ٹہیفنک۔ او مونٹگین، روسو یا مونٹیگیو آن بارہنگا موضوع تا نازک فہمی و اونا شابیت علم نا دمدستی ثبوت ءِ ہرانا پاش ءُ کچ اف۔ مونجھائی آ، فنکار نا کڑدار آ و ہژدہمیکو کرن نا وخت آ فرانس ٹی ثقافتی زند آ اونا تجزیہ اونا عظیم کاریم نا اسہ ودکی ثبوت ءِ، انتئے کہ او خاص و جوڑ وڑ ئٹ گچین گیشتر تالان جمعی اوننگ وڑ ڈول نا فائدہ پاش کیک۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔