عارف ضیاہ سفت نا گواچی مسونے
نوشت: نذیر ساغر
دی بلوچستان پوسٹ
جاگہ اس جہان نوشت کیک تو بھاز بڑز نوشت کیک، جاگہ ئس نوشت کیک تو بیرہ تینے بڑز کننگ کن نوشت کیک۔ تینا بڑزی کن لکھوکا نوشت تینٹ نوشتکار ءِ باز زو ڈغار آ بٹک پدان ہرانا ڈس و نشان آک ہم دو بفسہ، وختس کہ گچینا نوشت آک ایلو بندغ آتے سوچنگ آ بیوس کیرہ، بڑزنگا نوشت آتیٹی ہیل کننگ کن بھلو جستجو اس ودی مریک و داڑان راہشونی نا چندی کسرک ہم ملنگرہ دنکہ ‘موپساں’ نا افسانہ ‘محبت اور انتقام’ ءِ خواننگ آن پد انسانی ذہن سوچنگ آ بیوس مریک ہراٹی لمہ نا جوزہ غاک تا احساس باز زیبائی ٹی مونا بریک کہ لمہ امر تینا مار ئنا بدلہ ءِ ہلیک، ہراٹی جوزہ و جنون تینا کمال نا ہد آ نظر بریک، دا افسانہ ءِ خواننگ آن پد جوزہ نا اسہ پین دروشم اس مونا بریک ہرادے نہ مہالو بنگوسن و نئے خناسن۔
داکان بیدس گڑاس پین بڑز نوشتہ مروکو افسانہ کہ کنا مطالعہ غان گدرینگار ہراتا ذکر ای داڑے نمتون کننگ الّمی سرپند مریوہ اوفتیٹی “دوعادتوں کی مجبوری، عورت اور شیر، آدھے گنھٹے کا خدا، انوکھا انتقام، شکستہ پر، موپاساں نا بے گناہ، چیخوف نا شڑط، و چندی پین اندونو تخلیقی کمال اریر ہرافتے خواننگ آن بندغ سیرکپک۔ دافتے اخس مطالعہ کیس ہموخس ملاسی پین ودک۔ گڑا ملاسی کٹک ہراڑے؟ ہمو نوشت آن ہرانا علم تون تعلق مف ہراٹی کہ بیرہ روایت پرستی، نفرت، سنگتی، سفت، خاترداری، پن کٹنگ و ٹھیکیداری نا ہیت مرے۔
وختس کہ براہوئی افسانہ غاتیٹی عارف ضیا نا افسانہ ‘مسٹمیکو وار پاہو نا سزا’ ءِ خواننگ نا اتفاق مس، تو دادے مطالعہ غان پد اسہ وار تو حیران مسوٹ کہ ای انتس خواناٹ، کنا تو اسل کاٹم اڑسینگا، افسانہ نا اولیکا لوز نظام دا افسانہ ٹی اسہ بندغسے ہرانا کردار بیان کننگانے اندا ہی لوز آن بناہ مریک، افسانہ مریک امر؟ کنا خیال افسانہ نا فن و ہیئت آن نا بلد مننگ و اسہ قصہ اس نوشت کننگ افسانہ پاننگپک واقعہ و خیال آتے درشان کننگ افسانہ پانگپک و اسہ بیرہ قصہ اس پاننگک ۔ افسانہ نا تینا اسہ فن و ہیئت اسے ہراٹی کلان مست بیانیہ نا خیال تخنگک ولے داٹی دانا ہچو درک اس خنگپک دنکہ فن نا بنیاد آ “ایچ جی ویلز” پاہک کہ افسانہ ہمودے ہرا قاری نا جوزہ غاتے بڑز کے۔ انت حقیقتاً عارف ضیاء نا دا افسانہ ءِ خواننگ آن قاری نا جوزہ غاک بڑز مریرہ؟ انت دا افسانہ قاری نا دماغ نا تار تے سرفک؟ انت داٹی ہمو جستجو ارے، ہرادے قاری وار وار خواننگ آ مجبور مرے؟ دنکہ ای”کرشن چندر” نا “آدھے گھنٹے کا خدا” ءِ دئے وار آن زیات خواناٹ است کنا خواہک کہ دئے وار پین خوانوتہ۔ انت دا جستجو ءِ عارف ضیاء نا افسانہ غاک ودی کیرہ؟ ہراٹی گام گام آ کمیک پاش خننگرہ۔ ہرافتیا اسہ مکمل و کتابس نوشتہ مننگ کیک۔ خیر دا افسانہ نا ای اندونو گڑاس کمی نما مونا اتنگ اٹ ہرافتے خننگ آن دماغ ٹی لاعلمی و حیرانی نا ڈنگ لگک۔ اوفتا زیہا علمی ءُ دعویٰ کننگ اسے آمخی اس خننگک ۔
دا افسانہ ٹی نظام پنی آ بندغ ءِ انداخس بیوس ظاہر کننگانے جائی نا نظام انداخس بیوس و بندغ اس ئس کہ تینا جند، ذات ، قوم و پن آن ہم بلد الو۔ اگہ کس اسے تینا وجود نا سماہ مف تو اودے گنوک پارہ، دننگا گنوک و دیوانہ ءِ سزا تننگ نا ضرورت انت ئس؟ براہوئی نا قولس یات بریک کہ “غریب ءِ سیال اف” اگہ نظام گنوک ءِ یا غریب اسے گڑا نظام ءِ براہوئی، اوغان و پنجابیک انتکن تینا سیال کننگ خواہار؟ نظام ءِ جاگس بیوس و جہس کچک نا چوٹ انگا لٹک پاننگانے گڑا دا قصہ ٹی ای اچ سرپند متئوٹ کہ نظام اسہ مجبور یا شیطانو بندغ اسے دانا فیصلہ ءِ مصنف نمتون تینٹ کرو ءِ۔
افسانہ نوشتوک نا منہ پین بند نما موناٹو داڑان نم تینٹ فیصلہ کننگ کیرے؛ “ہراتم کہ مجلس اسیٹی نظام نا قوم و ذات نا ہیت مسکہ تو ہر اسٹ اودے تینا پارہ غا چکاکہ گڑا کس پاریکہ کہ نظام براہوئی اسے اندا خاتران نظام ننائے، کس دروشم نا ردٹ اودے اوغان خیال کریکہ، خلق نا ماسٹر پنجابی اس او پاریکہ نظام نا لاغر آ بدن و چنکا بالاد آن او پنجابی اس مروئے”۔ کلان مست انسان نا قوم و زبان او ذات، ربیدگ آن چاہنگرہ، انت نظام ءِ جہان نا بازنگا بولی تیا عبور ئس؟ ہراڑان نظام نا جند نا معلومداری متئوکہ؟ انت نظام تینا داپار ایپار نا ہر قوم نا ربیدگ آن واقف اس کہ اودے سرپد مننگ داخس سخت ئس کہ اونا چاہنداری مننگ کتئوکہ کہ اونا ربیدگ ہراکان ءِ۔ انسان نا زند ٹی انسان نا لہجہ نا بھلو عمل دخل اسے انت نظام نا لہجہ غان دا سماہ تمتوکہ کہ نظام، پنجابی اوغان یا براہوئی ئسے۔ گڑا اسہ بندغس دروشم نا بنماس آ اودے اوغان تکاکہ، اندن لاغر آ بدن و چنکا بالاد دروشم نا ارٹمیکو پن ءِ اندا بنماس آ خلق نا ماسٹر اودے پنجابی اس قرار تسکہ۔ انت دا کل نا بولی و ربیدگ اسہ ایلو تون ملرہ؟ ہرافتیان نظام نا درستی راستی مننگ آ مشکل ودی مننگ ئس۔ اندن ای دا بند ٹی نوشتوک تینٹ نوشتہ کرسہ فیصلہ ہم کیک پاہک؛ “کنا نزد ٹی نظام بے قوم ئسکہ او اگہ قومی ءُ بندغس مسکہ تو اودے اسہ مخ تف مسکہ”۔ انت مصنف ءِ دا حق ارے کہ او گڑاتا تینٹ فیصلہ ءِ کے؟ انت نوشتہ ٹی فیصلہ نا مصنف ءِ حق تننگانے؟ دے اس کہ ڈیتھ آف آتھر نا تھیوری ءِ خواننگ آن پد فیصلہ تینا جاگہ غا، مصنف نا ذات ای مش مریک اندن مصنف جاگس ناپوہی ٹی نوشتہ کرسہ پارینے کہ “مسیت نا ملا غان بیدس دہن چاہ کہ خلق پوکے، چنا نا ودی مننگ و خف اٹ تہ بانگ تننگ آن ہلیس اوتا برام تے آ نکاح تفننگ، مڑدہ غاتے غسل، کفن و دعا و فاتحہ ہر کاریم کن ملا نا مننگ ضروری ءِ۔”۔ گڑا مصنف آن دا سوج ءِ کہ انت شار ئٹی دا کاریمک ملا نا افس؟ افسانہ ٹی مصنف نا جند خلق نا زندے اواری و جُوانی ٹی تدیفنگ نا فیصلہ ءِ ہم تینٹ کیک پاہک کہ خلقنا بندغاک اسے ایلوتون تفوک مریرہ ولے دا افسانہ ٹی خلق نا مخلوق ءِ ظالم، ناروا، ناترس پیش کننگانے؟ سوج دادے کہ انت وختس عارف ضیاء خلق اسیٹی منہ دے مسونے؟ او خلقی زند ئے خڑک آن خنانے؟ یا اندن شار ٹی تولوک، دا کلے نوشتہ کرینے، اونا خلقی زند نا بابت معلومداری باز کم خننگک، اندا خاتران خلقی زندے بیان کننگ نا لائخی تختنے۔
ایلو داکہ نظام نا قصور انتے کہ او ہر جاگہ پنجہ و بونڈا، مچ و لغت کننگک، نوشتوک نا جند دا ہم نوشتہ کرینے کہ پنجہ بونڈا کروکاک تو بازو ولے نصحیت کروکو کس اف، نوشتوک نا لوزآتیان دا سما تمک کہ خلق ٹی نظام تون کس ہم جوانی کتنے ہر بندغ تینا ذاتی مسخت آتیکن اونا استحصال ءِ کرینے گڑا ظلم تو کل کرینو ولے حوالدار کرم خان تنیا انتئے ظالم پاننگک، خلق نا ایلو کل بندغاک ہم اندا ظلم نا بشخ اریر ولے او انتئے ظالم پاننگپسہ اگہ حوالدار کرم خان داخس بھلو ظالم او بندغس اس ئس گڑا ارا بندغاک نظام تون کہ ظلم کریسور او بندغاتیان نظام نا بدلہ ءِ انتئے التئو۔
دا افسانہ ئے خواننگ آن اونا علمی کچ ساف ظاہر خننگک، دہنکہ جہان ٹی اندنو تھیوری ہم اریر ہرافتے خواننگ و سرپد مننگ کن چندی زندگیک بکار مریرہ گڑا نن دا فیصلہ کننگ کینہ کہ ہمو علم ہراٹی جوزہ نا عمل و غلامی نا زنجیر آتے پرغنگ نا طاقت و اسہ راج و ادب سے فائدہ تننگ نا چاشنی مرے، ولے دا افسانہ ٹی فن نا مر مر اسکان ہم درک اف، گڑا دننگا نوشت آتیان انت شون و شونداری نا ہیتاتے کننگ کرون۔ عارف ضیاء نا افسانہ بلکن افسانہ غاتے خواننگ آن پد ہچو جاگس دا پاننگ مفک کہ دننگا افسانہ غاک راجی شون و شونہالی ٹی بشخ ہلنگ کرور، اگہ فن نا گپ مرے گڑا کنا خیال فن نا زبر نا پام ام کننگتنے۔
افسانہ ءِ خواننگ آن پد افسانہ نا جند کتاب نا تبصرہ غاتے خواننگ آ مجبور کرے۔ اولیکا زندان نا پنٹ افضل مراد، نا تبصرہ ئس ہرادے خواننگ آن پد کنے دا خواجہ نا علم آ باز بے حد افسوس مس، انت تبصرہ اندن مریک؟ کنے لگک افضل مراد بیرہ کتاب نا ٹائٹل آ تبصرہ کرینے نہ کہ کتاب نا جند آ، کتاب نا ٹائٹل زندان، لوزے مچٹ مونی پدی کرینے نہ کہ افسانہ غاتا جوانی و نزوری و کتاب نا فن و فکر نا بابت تینا خیال آتے درشان کرینے، لوز گنڈنگ آن بیدس دا تبصرہ، تبصرہ غان خالی ءِ، کنا خیال دا تبصرہ ءِ، تبصرہ پاننگ علم تون گستاخی ارے، انت دا افسانہ غاتیٹی فنی و فکری نزوری اف؟ یا افضل مراد دافتے خوانتنے، یا اگہ خوانانے تا تو او پوہ متنے تا، یا سنگتی و خیالداری نا سوب آن عارف ضیاء سفت نا گواچی مسونے۔
ارٹمیکو تبصرہ خواجہ وحید زہیر نا ‘زندان نا گواچی’ نا پنٹ اٹی ءِ۔ دا خواجہ نا تبصرہ نا اولیکا لوز، زند نیامت و رحمت اسے، خواجہ گڑا نظام نا باروٹ انت پاسہ کہ اونا زند نیامت اس ئس یا زحمت اس ئس، او جاگس مونی تینٹ تینا نوشت اسیٹی پاہک کہ “زند اگہ خرابے تو بندغ کن عذاب ءِ” داسہ گڑا ہچ سمجھ بننگ اف کہ زند نیامت ءِ یا رحمت و خراب ءِ یا عزابے۔ خواجہ نا تبصرہ تون افسانہ غاتا چنکو خڑکی ئس ہم مننگ اف۔ کنے لگک دا افسانہ غاک، وحید زہیر نا نظرآن گدرینگتنو، اگہ گدرینگارہ تو تبصرہ نا بشخ جوڑ مسرہ، یا تو عارف ضیاء اوتا نگاہ ٹی اسہ کامل و نوشتہ کار اسے یا جید فکر نا بنیاد آ نوشتہ کننگے ہراڑان نمن مننگ مفک۔
دی بلوچستان پوسٹ: دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک