ہمو کہ بلوچ آن مذمت کن خواست کننگ ءُ دیہاڑ آن سبخ ارفر
میر محمد علی تالپور | مٹ : برناز بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
دنو کیہی تدینیک اریر ہرافک پاکستان نا بے جارات صوبہ بلوچستان نا ساڑی آ بحران آتیٹی تینا بشخ ءِ شاغانو و بلوچ الس نا ذہنیت و رویہ آتے اسہ صاف ءُ دروشم اس ایترہ۔ دافتیٹی گڑاس اہم تدینی تیٹ اوار اریر:
- 27 مارچ 1948، ہرا وخت پاکستان قلات تون زور ئنا زی آ الحاق کرے
- 6 اکتوبر 1958 ئٹ خان قلات نا ہنکین آ جلہو، و گڈ ئٹ اونا دزگیر مننگ
- حیدرآباد ئٹ نواب نوروز خان نا ہفت سنگت ءِ پاہو تننگ و 15 جولائی 1960 کن فوجی عدالت آتیٹ مقدمہ آتا بِننگ آن پد سکھر دزگیریک
- 13 فروری 1973 ئٹ عطا اللّٰہ نا حکومت ءِ بےقانودی وڑئٹ ایسر کننگ
- 16 اگست 1973 ئٹ بلوچ نا بھلا کسرشون آتا دزگیری
- 12 جنوری 2000 ئٹ کسرشون خیربخش مری نا رد دزگیری
- 17 مارچ 2005 ئٹ ڈیرہ بگٹی آ بمب بٹنگ
- 26 اگست 2006 ئٹ مسکوہی وزیر نواب اکبر خان بگٹی ءِ بےدڑدی ئٹ کھسفنگ
- 24 اپریل 2015 کن سبین محمود ءِ بلوچستان نا زی آ شرہ ئسے نا میزبانی آن پد کھسفنگ
ہندا زوت آتیٹ، 21 ستمبر 2023 کن اسلام آباد ئٹ بیگواہ بندغ تیکن برانز کروکا خاہوت آتا برخلاف واٹر کینن، آنسو گیس و لٹ نا کارمرز: 27 جولائی 2023 کن مستونگ مارچ ئٹ ساڑی بندغ تیا سمکاری، و 28-29 جولائی کن گوادر ئٹ پرامن برانزی تیا بددروشم آ جلہو آک الس نا غاؤ آتے پین گیشتر کرینو۔ داڑتون اوار ننے صبا دشتیاری، توتک ئٹ پاش مروکا اشتماعی قبر آک، کامریڈ غلام محمد و اونا سنگت آتے، حیات بلوچ، و پین کیہی بلوچ باتی تا پن تے یاد تخنگ مرے ہرافک تینا ساہ تے تسنو۔
بی ایل اے نا جلہو و “مذمت” کن خواست آک
بلوچ الس نا پارہ غان مونتس زلم و زوراکی تا دیہاڑ ءِ تیوہ وڑئٹ خن تیان چپ کرسہ، پاکستان نا زانتکار آک، سول سوسائٹی نا چندی تپہ آتتون اوار، دا وخت ڈاکٹر ماہ رنگ بلوچ آن “مذمت کننگ کن” خواست کننگ ءُ ہرا کہ جبر نا برخلاف جہد نا کسرشونی ءِ کننگ ءِ۔ دا خواست بلوچ آجوئی پسند آتا پارہ غان زوت ئٹ مروکا جلہو آتیان پد کننگانے۔
25 و 26 اگست کن، اسہ گچین و ویل آرگنائزڈ جلہو ئسینا وخت، سلہہ بند لشکر بلوچ لبریشن آرمی (بی ایل اے) تیوہ بلوچستان ئٹ پولیس اسٹیشن، ریلوے لائن و بھلا کسر تے ٹِک کرے۔ دا جلہو نا نتیجہ ئٹ بی ایل اے نا 21 سلہہ بند جہدکار آتتون اوار پین کم و ود 73 بندغ مرگ نا گواچی مسر۔ آجوئی پسند لشکر بیلہ ئٹ فرنٹیئر کور کیمپ آ جلہو تون اوار پولیس اسٹیشن و لیویز پوسٹ آتیا جلہو تا ذمہ واری ءِ ارفے۔ ودیک، اوفک بولان ئٹ اسہ ویلوے پل ئسے تراک ئٹ دنز تسر، بلوچستان نا کیہی ہند آتیا کسر تے بند کریر، گاڑی تے خاخر تسر، و پنجاب نا سرحد تون تفوک موسیٰ خیل ئٹ چندی بندغ آتے دزگیر کریر۔ زہمی تے اوفتا شناختی کارڈ آتے ہُننگان پد کسفنگا، ہراڑان معلوم مس کہ اوفتا سیالی پنجاب نا صوبہ آنے۔ حکومت نا پاننگے کہ تدینی نا ورندی ئٹ 21 سلہہ بند خلنگانو، و گڑاس جشوک جون آک خضدار و حب آن خننگار۔ چندی لاش آتا پجار ءِ اوفتا خاہوت آک بیگواہ مروک بندغ تا دروشم ئٹ کریر۔ وزیراعظم شہباز شریف، آرمی چیف جنرل آصف منیر و وزیر داخلہ محسن نقوی غٹ دننگا تدینی تا مون تننگ و حکمت عملی جوڑ کننگ کن صوبائی دارالحکومت کوئٹہ نا دورہ ءِ کریر۔ بی ایل اے نا جلہو تا کچ، کڑمبی و وخت تنیا حکومت نا رکھوک نزوری و بے سہبی تے پاش کتو بلکن بلوچستان ئٹ سلہہ بند لشکر تا ودوکا لائخی تے ہم درشان کرے۔ ہنتس کہ لس وڑئٹ “لس” سرپند مننگک اونا بنداوی وڑئٹ سرپدی تخوکا ہر بندغ منّینگ کیک کہ تدینیک تنیائی ٹی مفسہ۔
انت نی بی ایل اے نا مذمت ءِ کیسہ؟
ہرا وڑ بلوچ کارکن آتیا آجوئی پسند آتا مذمت کن زور تننگانے حالانکہ او اسہ وخت ہم بیدادی نا مخ تفی ءِ کتورہ او کنے ساڑی آ جہانی تدینی نا یات شاغفک۔ تدوکا سال 7 اکتوبر کن مزاحمتی لشکر حماس نا فلسطینی جنگجوک اسرائیلی سرحد نا برخلافی ءِ کریر و فوجی تنصیبات و شاری علاقہ آتیا جلہو بناء کریر۔ نتیجہ ئٹ، اسرائیل ءِ 1100 و 1200 نا نیامٹ نسخان ارفوئی تما، ہراٹی کیہی بندغ تے دزگیر کننگا انتئیکہ حماس نا ایلو جنگجوک غزہ نا کنڈ آ دوارہ پدی ہڑسینگار۔
جہانی برادری جلہو آتا بربریت آ تینا ڈکھ ئنا درشانی ءِ کرے۔ تیوی جہان نا حکومت آک — ہرافتیٹی دیمروی کروک، ترقی پزیر و پدماندہ ڈیہہ تا حکومت آک، داڑاسکان بیرہ پن ئنا مسلم امت — حماس نا ارفوکا گام تا بھاز ترندی ئٹ مذمت ءِ کریر۔ بھلو کچ ئسیٹ سوختئی اس خننگ ئٹ بس، کیہی بندغ آک دادے اسہ اہم ءُ ناانصافی اس سرپند مسر۔
واہم، بین الاقوامی برادری نا پارہ غان حماس نا دا مذمت نا نتیجہ ئٹ فلسطینی تا برخلاف بیدادی نا کاروائی تیٹی ودکی مسنے، ہرا اینو دے اسکان بیدس اڑاند برجا ءِ ۔ منہ ٹِک آتو اوار، جہانی ردعمل بھلو کچ ئسے اسکان چُپ مس، ہراڑان اسرائیل ءِ صاف ءُ موکل اسیتون فلسطینی تے کھسفنگ، ٹپی کننگ، بِین آن کھسفنگ، بے اُرا کننگ و دہشت زدہ کننگ نا موکل تننگا، دا عقیدہ نا بنیات آ کہ حماس نا ارفوکا گامک دہشتگردی ءِ ودی کریر، ہرا کہ تینتون تینٹ اسہ خار ئسے۔
1948 ئٹ اسرائیل نا ہڈ تننگ آن پد ئنا سے فلسطین نا الس تون ظلم، کھسفنگ بٹنگ، ہنپ بٹ و زمین نا نمن، ربیدگی و زرگزرانی زنک ایسری ءِ گیشتر وخت خن تیان چپ کننگک انتئیکہ حماس 1100 اسرائیلی تے مرگ نا گواچی کرے۔ جہان نا ضمیر ہڑدے تینے امر خوڑتی ئٹ ہُننگ کیک و 7 اکتوبر 2023 آن بیرہ غزہ ٹی 40,000 آن زیات بندغ تا موت آ 1948 آن فلسطینی تا مشکل آتے خن تیان چپ کرسا امر مطمئن مننگ کیک ؟
دا وخت غزہ ٹی ظلم و زوراکی تا مذمت ءِ کروکا تیا اول حماس نا مذمت ءِ کننگ نا زور شاغنگانے۔ ہندا وڑ، پاکستان ئٹ حالیہ بی ایل اے نا جلہو آتیان پد، بھلو کچ ئسیٹ خار اس خننگ ٹی بریک ہراٹی ڈاکٹر ماہ رنگ بلوچ و اونا پن آ “بلوچ” تون اوار پین اسٹ ئسینا پارہ غان معافی و وضاحت نا خواست کننگانے۔ معافی خواہنگ نا اومیت نزور آ دشمن کن مخصوص معلوم مریک، و طاغتور زیمی آتا حالیت ءِ اڑزانی ئٹ خن تیان چپ کننگک۔
انت اسہ سیاسی کسرشون یعنی نواز شریف، شہباز شریف، آصف زرداری، بلاول بھٹو یا عمران خان وختس ہم “کھسفنگ و بٹنگ” نا پالیسی، توتک نا اشتماعی قبر، بیدس قانودی کاروائی کھسفنگ نا باقاعدہ معافی خواہانو؟ برانز کروکا بلوچ نیاڑی تا برخلاف لاٹھی چارج مگہ بیگواہ بندغ تا سیال ءُ؟ اوفک احتساب آن تینے رکھنگ کن بھاز طاغتور ءُ ۔ اوفک 1971 ئٹ بنگلہ دیش ٹی مروکا زلم و زوراکی تیکن معافی خوائتور، ہرافتے جہان و گیشتر پاکستانیک بھاز زُو گیرام کرور، دا اومیت ئٹ قالین نا شیف ءِ اڑزانی ئٹ برش کننگاسس۔
26 اگست آ مروکا جلہو آتیان لار کروک اخس بندغ وختس بلوچ باتی، داڑے ئسکان کہ اسلام آباد و لاہور نا یونیورسٹی تیٹی مرگ و برمتہ آتا برخلاف مذمت لوز ءِ مونا ہیسنو؟ تنیا بلوچ آتے انتئے بیدادی نا مذمت کننگ مرے ، و ایلوفک دا فرض آن دو خلاس ءُ؟ منہ بندغ تا کھسفنگ ءِ افسوزناک انتئے سرپند مننگک و ایلوفتا کھسفنگ ءِ قابلِ قبول سرپند مننگک ؟
انت بلوچ نودربر آک ہرافتے تُو تا تُو تھانہ آتیٹی تخنگک، تنیا پدان یلہ کننگک، اوفتے جنگجو سرپند مننگک ؟ ایلو دا کہ ہراتم اوفتے یلہ کننگک گڑا کیہی بندغ آک پھل آتا دروشم ئٹ رہینگرہ۔ اسہ بیگواہ مروک بندغ ئسینا مسڑ ہرادے تھانہ ئسیٹی وخت گدریفنگ آن پد یلہ کننگاسس، کنے پارے کہ اود تینا باوہ ءِ درست کتو انتئیکہ او 75 سال ہناس معلوم مریک۔ بھلو وخت ئسیان اونا زہنی حالیت چنا تا وڑ ئس۔ بیگواہ بندغ تا خاہوت آتے انت تکلیف و صدمہ سگوئی تمک و یلہ مروکا تا خاہوت آک تینا بندغ نا حالیت ءِ خننگ آن پد انت تادی رسینگک؟ انت بدلہ ہلنگ نا اُست خواہی و انصاف کن اُست دیر مننگ دا سیال آتا زہن ئٹ ودی مروف ہرافک داخس در تکلیف ٹی ءُ؟
ریاست نا بے سہبی
حکمران آک بلوچ آتا حق ئنا ویل آتے سرپند مننگ، بِننگ ، ہیت و گپ یا شرہ ٹی اختہ مننگ نا جاگہ غا طاغت تون حل کننگ نا کوشست کرینو۔ اوفتے دن کننگ نا وار بس ہراتم مئی 1972 کن بلوچستان ئٹ سردار عطا اللّٰہ مینگل حکومت جوڑ کرے، ولے اوفک اونا حکومت ءِ ایسر کرسا زیان کریر۔ اگرچہ سلہہ بند ٹولیک ستمبر 2008 ئٹ یکطرفہ جنگ بندی نا پڑو تسوسر، ولے اونا ہچو ورندی اس بتو، ہرانا سوب آن اوفک 2009 ئٹ دوارہ جنگ ءِ بناء کننگ کریر۔
وزیر داخلہ نا پارہ غان ہندا زوت آتیٹ مضحکہ خیز بیان ، ہراٹی دا دعوی کننگانے کہ بلوچستان ئٹ سلہہ بندی ءِ اسٹیشن ہاؤس آفیسر (SHO) نا وسیلہ ئٹ کنٹرول کننگ مریک، دا بیرہ مسخرہ وڑ ءُ ہیت اس اف بلکن سرکاری اہلکار آتا زہنیت نا ہم درشانی ءِ کیک۔ او دنو خیال تخنگ ٹی یکہ اف۔ 18 مئی 1973 ءِ ‘تندوری واقعہ’ غان پد، ہراٹی ہشت دیر اسکاؤٹس خلنگاسر، جنرل ٹِکا خان ریڈیو پاکستان آن اسہ کلہو ئسیٹی پڑو تس کہ “72 گھنٹہ ٹی شرپسند آتے دزگیر کننگ مرو۔” واہم، او 72 گھنٹہ 1977 و اوکان پد ئسکان ہم ودّار۔ ریاستی حکمران آک بلوچستان ئٹ زمینی گواچن آتتون احوال آن اسہ رنگ پیشن ءُ ۔
نئے 7 اکتوبر کن حماس نا گامک و نئیکہ 26 اگست 2024 کن بی ایل اے نا کاروائی تے تدوکا 75 سال ئٹی تومکا لشکر آتے زہمی کروکا بھلا دیہاڑی ندارہ آن جتا ہُننگ مرے۔ ہمو لیفٹسٹ آک ہرا حماس نا حمایت ءِ کرسا بی ایل اے نا مذمت ءِ کیرہ او سیاسی و نظریاتی ردئٹ متضاد ءُ۔ ہندا ہیت ہمو بندغ آتیا ہم بریک ہرا بلوچ آتے دہشتگرد پارسا کشمیری تے آجوئی پسند سرپند مریرہ۔
بیدادی، بیدادی ءِ ودشت ایتک، و دا حل اکن اسل ہم عمل نا لائخ کسر اس اف۔ بلوچ آک ہرا بیدادی تون مون تننگ ءُ او بیدادی ریاست نا پارہ غان مسلط کروک ءِ، و ہرافک جوابی کاروائی کرینو۔ گڑاس نیک نیت بندغ آک مشورہ تسنو کہ 26 اگست نا تدینیک بلوچ آتیکن پین جبر نا سوب جوڑ مننگ کیرہ۔ واہم، انت زند بلوچ آتیکن وختس ہم گلاب نا پھل اس مسنے؟ او اسہ بھلو وخت ئسیان تینا زند نا معمول نا بشخ ئنا ردئٹ بیدادی نا گواچی رہینگانو۔
26 اگست آ مروکا تدینی دا ملک ئنا انچارج آتیکن خن تے ملنگ نا کاریم کرو۔ کلّان مست و کلّان اہم انگا ہیت، او دا منّیر کہ دا بیدادی ہمو گام تیان ودی مریک ہرافتے او کاؤنٹر ٹیررازم ڈیپارٹمنٹ، کیہی ایجنسی و ریاست نا شیف کاریم کروک ڈیتھ اسکواڈز آتا وسیلہ ئٹ ارفرہ۔ ودیک دا کہ، او دے ئکن سلہہ بند آتا اوار مننگ، ایمانداری ئٹ غور و فکر آن، بلوچستان ئٹ تالان ناراضگی نا کچ ءِ مونا ہتیر۔ دا ناراضگی ورنا تے تینا ساہ ءِ خُلیس ئٹ شاغنگ و تینا سیال آتے خطرہ ٹی شاغنگ آ بےوس کیک، خاص وڑئٹ ہندنکہ پجار مروکا تے گیشتر و مسلسل اثرات آتے مون تروئی تمک۔
دا المناک تدینی ءِ بلوچستان ئٹ بندغ تا حق و زند آتا برخلاف بدلہ و بیدادی نا پوسکنو چول اسیکن بناء کننگ نا جاگہ غا سبخ اس سرپند مننگ مرے۔ بدبختی ئٹ ، ہندن لگیک دا سبخ ارفنگ مننگ اف انتئیکہ خضدار، بولان و ایلو علاقہ آتیٹ چندی بیگواہ بلوچ آتا جون آتا دریافت مننگ تون جبر نا گندہ ئنگا گواچنی مونا برسا ءِ ۔ ہرا بندغ آک دیہاڑ آن سبخ ارفپسہ اوفک اودے دہرائفنگ کن برباد مریرہ۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔