جینی مارکس نا خط آک
کتاب: گل بنگلزئی
تنقیدی جاچ: جعفر قمبرانی
دی بلوچستان پوسٹ
دا کتاب ءِ بنا کننگ آن مالؤ ہراتم ای کماش نا مون آ دانا سرحال ءِ خواناٹ ”جینی مارکس نا خط آک“ تو اونا چڑوک توار بس کہ خط؟ چھٹی انتئے آخہ؟ ہندا سوب آن دا کتاب کنے بھاز دلچسپ لگا کہ داٹی ہراڑے جہانی پڑ آ اسہ انقلابی راہشون و فلسفئی جہان نا ٹوخر ’کارل مارکس’ و اونا زائیفہ و زند ئنا بابت نوشت ءِ ہموڑے دا کتاب نا براہوئی مٹ و بدل ٹی بھاز ہندن ءُ کمبوتی اریر ہرافتے براہوئی خوانوک و نوشتہ کروک آتا مون آ اتنگ المی ءِ۔ کتاب نا سرحال آن پاش مریک کہ کتاب ٹی ادبی آخہ بلکن لس تران کروک ءُ بولی اس کاریم ئٹ ہتنگانے و ایلو زبان تیٹی اوڑدہی والو مٹ بدل اس کننگانے ہراکہ اسہ ادبی ءُ بولی اس افک و بولی نا جند ئنا شونداری نا کسر ٹی اڑاند اس مننگ کیک۔
گل بنگلزئی نا چندی کتاب آک اریر ہرافتیٹی مٹ و بدل آک و اوفتیٹی مروک آ خواری و است خواہی آن نمن مننگ کپک۔ او داہم پاننگ کیسہ کہ براہوئی بولی ٹی پیشن نا بولی تا کتاب آتے مٹ کننگ نا لائخی نا کریڈٹ گل صاب ءِ کائک ولے گل بنگلزئی نا کتاب آتیٹی ہرا نزوریک اریر اوفتا بابت تران مننگ المی ءِ کہ او داسا گل بنگلزئی اف بلکن بولی نا اسہ زموار ءُ بندغ ئسے۔ دنکہ ژاں پال سارتر پائک کہ ادیب تینا منشا ٹی ادیب مریک و ہراتم کہ ادیب مس گڑا راج ئنا حق مریک کہ او اونا نوشت آتا باروئٹ اوڑان سوج کے۔
بیرہ دا آخہ بلکن گل بنگلزئی تون اوار براہوئی نوشتہ کروک آ سنگت آتیا ہم تنقید نا کسر داڑے باء ملک کہ داڑے اوفتا ہم نزوری ءِ کہ ہراڑے مٹ بدل آک مننگ ءُ ولے بولی تون انصاف مننگ ٹی اف، گڑاک ادبی دروشم اٹ افس و املا، لوز آتا گچین کننگ و ذگر آ براہوئی بولی نا ادبی دروشم نا ساڑی مفرنگ ءِ و ہندا زبان نا کالخواک چھپ جوڑ تے گنڈانو توسنو۔ جوان پاریکہ سنگت کہ دننگا گڑاتیا اولیکو دے تنقید کننگ مروس تو کیہی کیہی کتاب آک ہندا نزوری ئٹ نوشت کننگتورہ۔
دنکہ مالؤ ذکر کریٹ کہ دا کتاب ئٹی املا، ایلو بولی تا لوز آتا اوڑدہی تون اوار بھلا نزوری دادے کہ داٹی ادبی زبان اس کاریم ئٹ ہتنگ متنے۔
دنکہ جہس نوشت کرینے کہ : ”ولے کارل، نے کن بیان نہ کروکو حد سے سکان مہر کیوہ۔“ دانا جاگہ غا دن ہم تو مننگ کریکہ کہ ولے کارل، نیکن بیان مفروک ءُ کچ ئسے اسکان مہر کیوہ۔
ہندن پین جہس نوشت کیک کہ: ”چونکہ جرمن بندغ آک ہولن کتاب آتیا یخین تخرہ“ دن ہم مننگ کریکہ کہ ‘دنکہ نے سمائے کہ جرمنی نا ہندی بندغ آک ہولن انگا کتاب آتیا زیات یخین تخرہ۔’
جہس پین ارے کہ؛ ”ولے نہ تو چپ ہوغنگ کریٹہ او نہ سلنگ کیوہ۔۔۔۔جوان مس کہ است انا غٹے موڷ ئے اسے وارتون تینا کل آن متکن آ اوغٹ آن وفادارا دوست آ کشیؤ” دا دن ہم مننگ کریکہ کہ ‘جوان مس کہ است ئنا غٹ ءِ موڷ ءِ اسہ وارتون تینا مُست ئنا وفا کروک آ سنگت تون کشیو۔’ یات سلے کہ داڑے جینی بھلو چِھٹی اس نوشتہ کیک و ایسری ٹی تا پائک کہ جوانے تینا است ئنا لار ءِ نیتون کشیو کہ نی کنا مست ئنا سنگت اُس۔ و گل بنگلزئی مٹ کریسا لوز آتا گواچن آ معنہ تے گیرام کرینے۔
ہندن پین چندی جاگہ غا کتاب نا معنہ نا جاگہ غا لوز آتا معنہ نا زی آ مٹ و بدل کننگانے کہ خوانوک آ بندغ تینا جند ئنا بولی ٹی خواننگ ءِ ہم پہہ مفک دنکہ 110 پنہ غا جہس نوشت کیک کہ؛ “ٹیبل نپکن ئے حساب کننگنا کنا شوق ملاتون او خوشی دوبس اراکہ، غٹے متکن آ سکا ٹش پیرہ آن ورثہ والوسے”
یا چھٹی نا ایسر ٹی نوشتہ کیک کہ نیتون اوڑدہ۔۔۔ جینی مارکس” یا “نا گچینا زائیفہ کنا سلام” اگہ دن مروس کہ مدام نم تون گون یا اوار نما جینی مارکس یا نا گچین آ زائیفہ کن کنا سلام، نما تینا جینی مارکس دائے۔
دن انگا چندی گڑاک براہوئی ٹی ءُ ولے بندغ نا کاٹم نا زی آن ایپار مریرہ و کتاب نا ادبی چس آتے ایسر کیرہ۔ ہندن کتاب اٹ نوشتہ ”نا متکنا دوست“ ہم ادب نا رِدئٹ بھاز نزور ءُ گڑاسے کہ سنگت ءِ دوست نوشتہ کننگانے و پچ و ایلو گڑاتیانبار ’متکن‘ نا لوز سنگت کن کاریم ئٹ ہتنگانے۔ دا مگہ دن جوان متؤکہ کہ؛ ”نا مُست یا چنکی نا سنگت نا پارہ غان“ و دائے.
ہندن مستی اُرن تو کتاب ئٹی املا تون اوار پین بولی تا لوز آک ہنداخس ساڑی ءُ کہ کتاب نا ادبی آ گواچن سفا اودیم مریک و ہرا معنہ کہ کتاب ئٹی مروئی ئس او مٹ بدل ئٹی چاننگ مفک۔ ہندا ردئٹ کتاب آن منہ مثیال نما مون آ تخوہ؛
”پی ہُہن، تولے فنگو ئے، اس کا سر مسٹ، غٹے انڈینز آتے، دہنو ننگا، پی ہو نو رنگ، شصخ اسے۔“ و دائے
پین کیہی لوز آک کتاب ئٹی ہندن پنوک وڑئٹ نوشتہ کننگانو کہ اوفتا خواننگ کِت پوش اٹ ہی مریک و معنہ تے ہچبر مزغ اٹ تولپک۔ اگہ دن مروس؛ پیہن، تولفنگوئے، اسکان سر مسوٹ، انڈیا نا غٹ ءِ، دُن انگا/دننگا، پیہن ءُ رنگ، بندغ ئسے دائے۔
ہندن پیشن نا لوز آتا کاریم ئٹ ہتنگ ہم کتاب اٹ اسل زیات ءِ دنکہ ”سویٹ ہارٹ، ڈئیر مسٹر اینگلز، خاہوت نا چیف، وائن نوش کننگ، دوست، مائی ڈیئر اینگلز، کنا ڈیئر جوزف، جنٹلمین، تب ٹھیک اف، ٹپ آک ٹھیک متنو،“ دن ہم تو مننگ کریکہ کہ بولی نا ادبی گرج آتے پورؤ کننگ کن دافتے کنا ہنین و گچین آ مارکس، کنا است آن خڑک انگا، خاہوت نا کماش، شراب، سنگت، کنا خواجہ اینگلز، ٹپ آتا دُراخ مننگ، تب ئنا جوان مننگ و دائے۔
واہم دا اسہ بھلو ہیت ئسے کہ اینو براہوئی بولی ٹی جہانی ادب آن گڑاک مٹ مریسا ادب اٹ ودیکی کننگ ءُ۔ ولے براہوئی بولی نا ادیب آتے ادب نا چاگڑد ءِ پہہ مریسا ادبی ذمہ واری تے کوپہ تروئی ءِ کہ بولی نا شونداری کن اونا معیار نا برجا سلنگ المی ءِ۔ نہ تو نن تینا زبان نا گواچن ءِ اسل بے ڈس کرون۔ (خدا کپ)
داکان بیدس دا کتاب جہانی پڑ آ بھاز اہمیت تخوکو کتاب ئسے ہراٹی کارل مارکس نا زندگانی نا گواچن، خواریک و ادبی پڑ آ اونا خذمت آک ننا مون آ اونا اُرائی نا دو تیٹ نوشتہ کروک آ چھٹی تیان بریرہ۔ کتاب ءِ خواننگ آن پد ای سرپد مسوٹ کہ گواچنی اسہ نرینہ ئسے نا سرسہبی و پن کٹنگ ئٹی نیاڑی تا بھاز بھلو کڑد ئسے و خاص وڑئٹ بندغ نا اُرائی نا ہراکہ گواچنی اُرا نا ماس مریک۔ اول سر ئٹ کہ کارل مارکس ءِ اونا جند ئنا ڈیہہ جرمنی آن کشیسہ فرانس و پدی بیلجئیم آ رادہ کننگک گڑا اونا اُرائی اوڑکن زہیروار مریسا اوڑا کیہی چھٹی تے نوشتہ کیک و تینا زہیری نا و مارکس ئنا مغول مننگ نا گلہ غاتے کیک، تینا مہر ئنا درشانی ہم کیک و مارکس اکن است ہشیسا اودے جہان نا ہر ایلو محبوبہ غانبار تینا رکھ وخیالداری نا پارت ایتک۔ دنکہ جہس نوشت کیک کہ؛
کبین آ کارل، بس نی جِک جوڑ مر، نے کنا سوغند۔۔۔!
ہندن ہراتم مارکس ءِ لندن آ رادہ کننگک گڑا اوڑتون اوار اونا خاہوت و چناک ہم تد مریرہ گڑا اوڑے جینی کہ اسہ شیرزال اس ئسک تینا اَرغ نا ہر وڑئٹ کمک ءِ کیک۔ اوفتون مال و زر ئنا کمبوتی مریک ولے جینی ہمو حالیت آتیٹی ہم تینا ارغ تون اوار مریسا اونا ادبی کاریم تے نہ بلکن جوان سرپد مریک بلکن اوڑتون ادبی کاریم تیٹی کمک ہم کیک و مارکس ئنا کیہی ادبی و سیاسی سنگت آتے تینا دو ئٹ چھٹی نوشتہ کریسا کیک ہرافتیٹی فریڈرک اینگلز،جوزف وی دیمیر، ایڈولف کلس،جان فلپ و دائے اوار ئسر۔ او ہموفتیان وام خواہک و تینا ارا ءِ چلیفک۔ اوفتے مارکس نا حالیت آتا پاریسا کیک و مارکس ءِ اونا سنگت آتیتون اواری نا احساس تریسا کیک کہ دا سخت انگا وخت آتیٹی ہم نی تنیا افیس۔
دا تیوہ غا کتاب مارکس نا زائیفہ نا شیرزالی و مارکس نا مڑدی نا شاہدی ایتک کہ اوفتیا بھاز سخت ءُ وخت بسک کہ اوفک تینا ڈیہہ ءِ یلہ کننگ آ امنا کریر ولے تینا قلم تے سیاہی وہفنگ و گواچن ءِ پاش کننگ آن توتویس۔ دن انگا کتاب آتا مٹ کننگ براہوئی بولی نا گرج ہم ارے و المی ہم تانکہ بولی شونداری نا کسر آ تمے۔
دی بلوچستان پوسٹ: دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔