ننا ادیب
زرک میر | مٹ: عتیق آسکوہ بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
اندن گمان مریک قلات ننا ڈیہہ ئنا روم ءِ و شال برطانیہ، قلات ہراکان سیاست، ادب و اختیار و حمکرانی تیوہ غاک شال آ ہنپ کرینو، حکمرانی سیاست و اولیکو ادبی کتاب آتا ردئٹ قلات بنجا مس دوارہ تیوہ غاک شال نا مسر اسل برطانیہ نا ڈول ہراڑے نشاط نا دے ٹِک تس دنکہ ننا قلات نا پروفیسر ننا سقراط، افلاطون و ارسطو پن کننگار ولے جان لاک، مارکس تو شال ئٹ ودی مریسہ کریر گڑا نن ہم بڑز تعلیم کن تینا خلق آن قلات و دوارہ قلات آن شال آ بسون کہ گڑاس تعلیم دوئی کننگ کین۔ منہ بخت والا بڑز تعلیم کن واقعتاً قلات، نوشکی و شال آن لینن گارڈ اسکان ہنار۔ راست سوج کیس ننے تو علم آن زیات جہان ءِ اوننگ نا اُست خواہی ئس۔ گڑا شال آ بسون تو ننا بھلا بھلا ادیب آتے ہم نن شال ئٹ خنان، سیاست نا نپولین کوْن آ کڑدار و شیکسپیئر نا ڈول ڈرامہ نگار، مارکس، لینن، سارتر و فینن کوْن ءُ عظیم انقلابی فلسفی ادیب و دانشور و ہمون سیاست و انقلاب نا ہیت تو ای کننگ کپرہ کہ دا ٹَک خلنگ، راہشونی و فکر تننگ نا کاریم کروک راج آن بحیثیت جمعی دیخہ جتا مریرہ و مرور ہم، ولے ننا رہی آ “دیخہ جتا” دُو بسر ولے او ہم فکری کم تپئی زیات۔ حالانکہ داڑے مُد ساندہ بے جارات مسونے، سیاست و ادب کہ آبات مسونے، راج گڑاس الّمی دوئی کرے ولے بھاز کم۔ داڑے منٹو نا “مَل تے” سارتر نا “دیوال” میکسم گورکی نا “لمہ” چیخوف نا “کوچوان” کوْن آ شاہکار تخلیق مروئی ئس۔
اسہ پارہ غا ننا تیوہ غا وطن بلوچستان گڑا ایلو پارہ غا شال و دوارہ شال ئٹ یونیورسٹی نا ہند و دوارہ یونیورسٹی و ادب لازم و ملزوم خننگرہ داڑے اسہ گڑاس گوڑیفوک مونا بریک کہ ننا سرکاری ادبی سیٹ آتیا ادیب تخوک مریسہ کریر۔ نن خننہ کہ یونیورسٹی ئٹ ننا پنی آ ادیب آک کاریم کریر و کننگ ءُ، ایلو ادیب آک ہم اکیڈمی و تنظیم تیٹ مسر یا گڑا تینا ذوق آن چپ ایلو محکمہ آتیٹ ملازم مسر، افسر مسر و اریر، داسہ بھازا ادیب آک “ننا ادیب” نا اولیکو بشخ آ سوختئی نا درشانی کریر کہ سرکاری نوکری ادیب آتیکن شجر ممنوعہ انتکن؟ و دوارہ اُرائی زند آ سوج انتکن؟ ای پاریٹ کہ نہ تو سرکاری نوکری شجر ممنوعہ ءِ نہ اُرائی زند، بلکن ای تو داخس پاریٹ کہ ننا ادیب انتکن دُن ٹک خلپک۔ اوفتیکن ای اوفتا مونا انیسویں صدی نا جرمن فلسفی شونپہار نا اسہ گوڑیفوک ءُ عادت ئسے ہتیسہ تخاٹ کہ او لس وڑئٹ انگریزی دعوت خانہ تیٹ اِرغ کننگوکہ۔ دا نیامٹ او جیب آن خیسن نا “سکہ” کشیسہ میز آ تخاکہ۔ اِرغ کُننگ آن گڈ سکہ ءِ واپس تینا جیب ئٹ تخاکہ۔ اسہ دے اسہ سنگت اس سوج کرے کہ ہردے دا سکہ ءِ میز آ تخنگ و دوارہ اودے ارفیسہ واپس جیب اٹ شاغنگ نا انت سوب ءِ؟ شوپنہار تینا جتا آ لہجہ تون ورندی تس کہ ای تینتون سوغند کرینٹ کہ ہرا دے کُننگ نا میز آ اسہ انگریز ئسے ہُلی، کُچک و زالبول تیان بیدس پین سرحال ئسے آ ہیت کننگ بنگٹ، دا سکہ ءِ پنڈوخ ئسے خیرات اٹ ایتوا۔ کنا دا شڑط ہچبر پورو متئو۔ انگریز آتے دا مسٹ آ سرحال تیان بیدس ہچو پین معاملہ اسیٹی است خواہی اف۔”
ای جاگہ اس خواناٹ کہ میکسم گورکی پائک کہ دا گلی، تڑہ و اوفتیا تموک مخلوق اونا سوچ و زند نا ڈول کنا یونیورسٹیک ءُ، ای داکان سبخ ہلیوہ۔ یخین کبو ننا قلات نا پروفیسر ننے پاریسہ کریکہ کہ ہوٹل ئٹ ہنیسہ نم گڑاس گوڑیفوک و چس کروک ہیل کننگ کیرے ہرادے نم یونیورسٹی ئٹ دوئی کننگ کپیرے کہ ہوٹل ئٹ درشان و تالان احساسات تعلیمی ادارہ تا نصاب ئٹ اوار افس۔
داسہ دُن ہم اف کہ ننا ادیب دنو پٹ و پولی کاریم کپسہ، بلکل گچین ءُ تخلیق مننگے، جُواننگا ادیب آتا کمبوتی اف، اسہ براہوئی ڈرامہ اسیٹی ای اسہ کریکٹر اس خناٹ ہرادے “پوتی پٹ” نا پِن تننگاسس (نوشتوک نا پِن یات اف) ہرا ہوٹل ئٹ تولوک مخلوق نا راز تے پٹاکہ، اداکاری پرویز کرینے و بھاز گچین اداکاری کرینے، داڑے شوپنہار نا ڈول اسہ ادیب ئسے تولفسہ نشان تننگوس ولے نوشتوک چاگڑد نا بِسٹ درشانی کریسہ اسہ “راز پٹوک” ئسے نشان تس، اگہ ننا ادیب شوپنہار نا ڈول مروس گڑا نوشتوک اسہ ادیب ئسے اندن نشان تسکہ کہ ادیب چاگڑد نا درشانی کن زَنڈ آ شیشہ والا عینک ءِ ہرا ہراڑے خلیسہ مخلوق ءِ اُراکہ و چاگڑد نا عکس ءِ جوڑ کریکہ۔
ننا ادیب تو ریٹائرمنٹ آن گڈ تینا عینک ءِ اسہ ملک گیر بے پِن بلوچ پارٹی ئسے نا سرکماش کن کسر آ خلوک مریک۔ (میڷ ئنا ڈول ساڑی ادیب و دانشور آتا سیاسی اواری تیا مونی ہیت مرو) ای وخت وخت براہوئی ادب و ننا وطن نا بابت اردو ئٹ نوشتوک کتاب آتے خوانیوہ گڑا اوفتیٹ روایتی کسہ و لس آ چمشانک تون گڑاتے اوننگ آن بیدس ہچس ہم اف و دوارہ نوشت آتیٹ رومانویت نا رنگ زیات و کڑمب ءِ و دوارہ ننا ادیب آتیون کینوس ہم اسٹ ءِ او خوش بخت آ کینوس بولان یا گڑا چلتن ءِ کہ شاعر ہم بولان ءِ تختہ ءِ مشق کیک گڑا نثر نگار نا خنک ہم بولان یا چلتن آ خلوک مریرہ۔ وطن نا ایلو بشخ آک ہورک ءُ۔
ننا قلات نا پروفیسر صاحب اسہ دے جہانی ادب نا اسہ کتاب اس ایس ہراٹی کافکا نا بابت گڑاس ئس، کتاب نا بارہ ئٹ زیات تو او ہچس پاتو ولے پارے کہ کافکا نوشتہ کرینے کہ “نوکری اندنے کہ بندغ تینا قبر نا کتبہ کن زر مُچ کریسہ کے۔” داڑا اسہ سنگت اس جِک جواب تریسہ سوج کرے “گڑا پروفیسر صاحب نا کتبہ نا پین اخس زر سلوک ءُ؟” پروفیسر تون اوار نن تیوہ غاک ٹاکو خلکن، اوکان گڈ پروفیسر صاحب تینا جیب آن اسہ “سکہ” اس ہوٹل نا چادر آن ٹہیفوک میز آ خسا ہرا اسہ ارنگوک ءُ دول ئسے نا ڈول توار کریسہ میز آ گڑد گڑد “رقص بسمل” کریسہ تما ہرا ریاست قلات نا زنگ خلوک سکہ اس ئس ہراڑا وخت ئنا بے رحم آ بے دادی تا نشانک پاش خننگ مسرہ، نن گوڑینگوک سکہ ءِ اُران و دوارہ پروفیسر صاحب ءِ اوننگ آ لگان، او چُنکو بشخندہ اسیتون بھاز دانشوری ڈول اسیٹی پیشانی آ کرنچ ہتیسہ پارے “اینو اگہ داڑے مخلوق سیاست، ادب و عشق نا بارہ ئٹ ہیت کیر گڑا ای دا سکہ ءِ خیرات کیو، اسہ سنگت اس کنا باہ ئنا ہیت ءِ پُلیسہ پارے “پروفیسر صاحب اول تو دا سکہ داسہ چلینگپک ارٹمیکو اگہ دا جاگہ نا مخلوق سیاست و ادب نا بابت ٹَک خلوس تو دا سکہ اینو ہم چلینگاکہ، روپئی مسکہ و اینو پگہ ڈالر تون تینے کچ کریکہ، اسیکہ وا ننا میز آن ٹاکوک بش مسر، ولے ای دمدستی تون پاریٹ “پروفیسر صاحب دا سکہ ءِ دمدستی تون خیرات کہ انتیکہ کم از کم ننا میز آ تو سیاست، ادب و عشق نا ہیت آک مننگو نا، مسٹمیکو ٹاکو لگا ولے اسہ زیات چُپ طیبعت ءُ سنگت اس پارے “خیرات تو کہ پروفیسر صاحب ولے دا سکہ تون اوار ساڑی وخت نا دئے رپئی نا نوٹ تون اوار تریسہ خیرات کیس تا نہ تو اسیکہ وا ننا پارہ غا چغل ایتس تا، چارمیکو ٹاکو بش مننگ تون تیوہ غا ہوٹل ننا پارہ غا پام کرے۔ پروفیسر صاحب ہننگ کن جِک مس و پارے “اُست کُٹئی نا ہیت ئسے، میکسم گورکی نا یونیورسٹی انداڑے جا اس قلات ئٹی ءِ۔”
دا پاریسہ او “سکہ” ءِ تینا جیب ئٹ شاغا و نن ہوٹل آن پیشن مسون، پیشن بازار نا تڑہ تیا مُچیک ئسر ہرافک تینا ڈکھ، دڑد و ٹپ آتا دراخی کن ہربوئی نا مش نا بوچ آتے ہلنگ ئسر۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔