دیہاڑ ڈھکنگ مننگ کپک
نوشتکار: ڈاکٹر مبارک علی
مٹ: برناز بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
یورپین ڈیہک ہراتم ایشیا و افریقہ غا کوزہ کریر گڑا اودے تہذیبی مشن نا پن تسر۔ تینا حکومت نا وخت آ یورپین سامراج ہرا ظلم و تادی تون ہندی بندغ آتیا حکومت کریر، اوفتا مالی مڈی تے لٹ و پل کریر و تہذیب نا جاگہ غا تینا پد ئٹ لس خوْن و دتر چرّی نا داستان آتے اِلار۔ واہم ہراتم او تینا سامراجی وخت نا دیہاڑ ءِ نوشتہ کریر گڑا اوٹی تینا کارنامہ غاتے ہم درشان کریر۔ جرنیل و سیاستدان آتے ہرافک بربریت نا درشانی ءِ کریسر۔ اوفتے ہیرو جوڑ کریر نشان تسر۔ ہندی بندغ آتے غیر مہذب و جاہل پاریسہ اوفتیان خار و گندہ ڈول سلوک کننگا۔ سفید فارم نا زنکی ودکی ءِ ثابت کرسا تینکن حکومت نا حق ءِ ہلکر۔ ہیے لوتم اسہ کتاب “The Memory of Colonialism in Britain and France” اس نوشتہ کرے ہراٹی اود فرانسیسی و برطانوی سامراج نا یات آتے مونا ہیسنے۔ داڑے نن فرانسیسی سامراج نا باروٹ پارون۔
فرانسیسی سامراج نا کلان بھلا ڈوہ دا ئس کہ اود 1834ء ئٹ الجزائر نا زی آ کوزہ کرسا اودے بیرہ اسہ کالونی اس جوڑ کتو بلکن اودے فرانس ٹی اوار کرسا اونا آجوئی و پجار ءِ ایسر کرے۔ 162 سال فرانس الجزائر نا زی آ سیاسی کوزہ گیری ءِ برجا تخیسہ داڑے فرانسیسی نوآبادکار آتے جہی کرے۔ اوفتا زمین تیا کوزہ کرے۔ اوفتا دود ربیدہ و بولی ءِ ایسر کرسا فرانسیسی جوڑ کننگ نا کوشست کرے۔ ہراتم عرب آتا پارہ غان اوفتا برخلاف مزاحمت مس گڑا بغاوت آتے ترندی ئٹ لتاڑنگ مس۔ مزاحمت کروک آتے اذیت تننگا و بھلو وخت ئسیکن زندان تا گواچی کننگا۔ عرب آتا برانز آتیا پولیس سمکاری کریکہ و اوفتا لس خون ءِ کریکہ۔ 1960ء نا دہائی ٹی الجزائر نا عرب آک فرانسیسی تا برخلاف دتر چرّ ءُ جنگ کریر و آخر تینا ڈیہہ ءِ آجو کریر۔
فرانس نا دیہاڑ ئٹ الجزائر نا جہدِ آجوئی نا ہنداخس مچٹ مواد ارے کہ فرانسیسی الس زوراکی نا دا المیہ ءِ گیرام کرے۔ ولے 1980ء و 1990ء نا دہائی تیٹی فرانس ئٹ چھپ دُو نا جنز آک بش مسر، اوفک دا خواست ءِ کریر کہ فرانس تینا سامراجی ڈوہ داری تے منّے۔ الجزائر نا بندغ آتیان بشخنگ نا خواست کے و دا تدینی تے دیہاڑ نا چُپی آن کشیسہ الس نا مونا ہتنگ مرے۔ تاکہ فرانسیسی راج ءِ تینا ڈوہ داری تا سما مرے و او زنک پرستی و تہذیبی بُوز بڑزی آن پیشتمسا گواچن ءِ پہہ مریر۔ چھپ دُو نا دا لیکہ فرانس نا چاگڑد ئٹ اسہ پوسکنو شرہ اس بناء کرے۔
راست دُو نا جماعت و سیاستدان آک دا لیکہ نا سخت برخلاف ئسر۔ اوفتا دلیل دا ئس کہ فرانس ءِ الجزائر ئٹ ہچو شکست اس متنے بلکن اود تینا منشا ئٹ اودے آجو کرینے۔ اونا ارٹمیکو دلیل دا ئس کہ الجزائر فرانسیسی ریاست نا اسہ بشخ اس ئس۔ ہندا خاطران دا اسہ خانہ جنگی اس ئس ہراٹی فرانس الجزائر نا باتی تا خواست آتے منّا۔ دا تومکا لیکہ آتیا فرانس نا تاریخ دان آک کتاب نوشتہ کرسا حمایت و برخلافی تیٹی تینا دلیل آتے مونا ہیسر۔
فرانسیسی سامراج نا دیہاڑ نا ارٹمیکو پالو کریبین آئی لینڈ آک ئسر ہرافک فرانس نا کوزہ ٹی ئسر۔ اوڑے افریقہ نا غلام آتے ہتیسہ اوفتیان مزوری کرفنگاکہ۔ فرانس ایلو یورپین راج آتا وڑ غلام آتا تجارت ٹی اوار ئس۔ اگرچہ فرانسیسی آشوب 1791ء ئٹ غلامی ءِ ایسر کریسس۔ سینٹ فرانسیسی آشوب نا افریقی غلام آک 1791ء ئٹ بغاوت کرسا تینا آجوئی نا پڑو تسر۔ نیپولین فوجی گدریسا باغی تا برخلاف کیہی جنگ آتے کرے و اونا مہکش Toussaint Louverture ءِ دروہ ئٹ دزگیر کرسا فرانس آ گدرینگ مس ہراڑے او کذیت کرے۔ کریبین آئی لینڈز نا افریقی باتیک دانا زی آ برانز کشّار کہ فرانس نا دیہاڑ ئٹ غلامی نا ذکر ہم مرے و فرانس افریقی غلام آتیان ہرا مزوری تے کرفیسس اوفتے منّیسہ اودے دیہاڑ نا بشخ جوڑ کے۔
سامراجی دیہاڑ نا برخلاف مسٹمیکو کُڑدہ یہودی تا ئسک۔ ارٹمیکو جہانی جنگ نا وخت آ ہراتم جرمنی فرانس نا زی آ کوزہ کرے گڑا داڑے تینا ہورتیا ناچ تروک دُتک حکومت ءِ برجا تخا و دانا وسیلہ ئٹ فرانسیسی یہودی تے یا بے وطن کننگا یا اوفتے جرمنی ئٹ گیس چیمبر آتیٹی شاغنگا۔ سامراجی دیہاڑ نا برخلاف مسٹمیکو کُڑدہ داسا یہودی تا خواست ئس کہ فرانس تینا ڈوہ داری تے منّے انتئیکہ یہودی تا کُڑدہ بھاز طاغتور ئس ہندا خاطران فرانس نا صدر Jacques Chirac (d.2019) دا منّا کہ نازی کوزہ گیری نا وخت آ فرانس نا باتیک یہودی تا برخلاف کاروائی تیٹی بشخ ہلکسر۔ اسہ پین لشکر اس ہرا سامراجی دیہاڑ ءِ مٹ کننگ خوائسکہ، ہمو بندغ آتا ئس ہرافک الجزائر نا آجوئی آن پد فرانس آ بسر۔ اوفتا پوسکنا زنک کن فرانس اسہ پوسکنو ڈیہہ اس ئسک۔ اوفک الجزائر ئٹ ہندی مننگ آ ہیل کریسر۔ ہندا خاطران فرانس ئٹ تینے بدر ءُ سرپند مسرہ۔ اوفتے دا گڑا نا گلہ ئس کہ فرانس اوفتا رکھ ءِ کتو و اوفتے بے وارث اِلا ہنا۔ او فرانس و الجزائر نا سیالی تے ہمگرنچ چمشانک تونک تکّارہ۔ پوسکنا سیاسی حالیت ئٹی اوفتا خواست ئس کہ فرانس اوفتون ہرا غداری ءِ کریسس اودے منّے و فرانس ئٹ مریسہ دا جاغہ نا ہیب کھیب ءِ اوفتیکن زَبر جوڑ کے۔
داڑان آزموندہ مریک کہ اسٹ تو ہمو دیہاڑ ءِ ہرادے حکمران تپہ غاک تینا مفاد آتا خاطر کن نوشتہ کرفرہ، ہراڑے اوفتا مفاد آتا زی آ ہیت اس بریک اوڑے دیہاڑ ءِ چپ کرفرہ۔ حکمران تپہ آتا مون ئٹ ہندنو تپہ و جماعت مریک ہرافتے دیہاڑ نا بشخ جوڑ کننگپک۔ ولے ساڑی آ وخت ئٹ ہندنکہ بندغ آتیٹی شعور و چاہنداری بسنے و جمہوری ادارہ غاک اوفتے ہمو چَم آتے تسنو ہرافتے کاریم ئٹ ہتریسہ او دیہاڑ ئٹ تینا وجود ءِ منّیفرہ۔
یورپین سامراجی ڈیہہ تیکن دا ڈکھیائیک الم اریر کہ اوفک تینا ڈوہ داری تے منّیر۔ ولے داسا دیہاڑی تدینی تے ڈکھنگ مننگ کپک۔ تاریخ دان آک بریبر کوشست کننگ ءُ کہ بیگواہ مروک دیہاڑ ءِ مونا ہتنگ مرے۔ دانا سواد دا مرو کہ مننگ کیک طاغتور آ ڈیہک داڑان سبخ ارفنگ کیر کہ دیہاڑ نا یاداشت اودیم مفک و دا وخت ئتون اوار مونا بریک۔ دیہاڑ نا نوشتہ مننگ ءِ درست کننگ ٹی ہمو راج آتیا ہم ذمہ واری ارے ہرافک یورپین سامراج نا قوضہ ٹی مسنو۔ اوفک Colonial history نا مقابلہ ٹی تینا دیہاڑ ءِ نوشتہ کرسا سامراجی ڈوہ داری تے پاش کیر و تینٹ ہم اوڑان ہیل کیر کہ اوفک ہم تینا تسلط کن دیہاڑی تدینی تے ڈھکنگ نا کوشست کپس۔ جشوک دیہاڑ وختس ہم پوسکنو سوچ و فکر تفک بلکن دا گمراہی نا سوب جوڑ مریک۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔