پَجّار، دوداک و آزاتی
(ارٹمیکو بشخ)
نوشت : مہر جان بلوچ | مٹ: سعدیہ بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
سیلف و ادر نا دا چِک و تاڑ نا سوب آن نہ بیرہ ادارہ غاک و ریاست آک ودی مننگو ، بلکن خود شعوری (سیلف کانشیئسنیس) آن اسہ سفر ئسے نا بناء مریک ھیگل پاہک” خود شعوری تینٹی تین ( سیلف ) کن وجود تخِک ، انتئے کہ گواچن ٹی دا پین کس ئسے نا خود شعوری ( ادر ) کن وجود تخک ہرانا مطلب ءِ کہ دانا پجار منّنگانے ، دا سفر ءِ بجازی ٹی اوڈیسی پاننگیک دا سفر دانا ( سیلف / ادر ) چک و تاڑ نا سَوَب ئٹ برجاء ءِ ، ہرانا استخوائی پجّار نا مریک ، ہیراکلیطس نا دا پاننگ داڑے اخس معنہ تخک کہ ” مزاحمت ہی انصاف ءِ ” دا سیلف و ادر نا مزاحمت جہانی ءِ (یونیورسل ) برحال ھیگل نا سیلف و ادر نا یونیورسلیٹی آن سارتر و فینن قوضہ گیریت نا پدندارہ ٹی نہ پورہ مون اڑسرہ نہ پورہ وڑٹ خوندی کیرہ تہ ، فینن تینا کتاب ” بلیک اسکن وائٹ ماسک” ئٹی ھیگل نا سیلف و ادر ( آقا و غلام نا جدلیات ) ءِ کالونائزر و کالونائزڈ نا رِد ئٹ ہُرِک ، ہراڑے پیہن و مون ءِ وے قدر چاننگسہ دا است خواہی مفک کہ او مؤن آن تینا پجّار ءِ منفِر بلکن او مؤن نا ” خواری “ آ تِرِپ مرسہ کیک اندن مون ہم پیہُن آن تینا پجّار ءِ منِفپک بلکن اوفتا ” جاگہ“ ءِ ہلنگ خواہک ، ہرانا فینن ترندی ئٹ پورہ بےامنائی نا درشانءِ کیک ۔
داڑے وڑ وڑا کالونیل پدندارہ تا سوب ئٹ معاملہ پینءِ ، اسہ محکوم قوم ئس مننگ نا سوب آن مزاحمت مال و مڈی تون اوار اوار راجی بریبری ( مابت ، عزت و وقار ) کن ہم برجاء ءِ ، اندن حاکم تینا پجّارءِ کوزہ گیر ئسے نا دروشم ئٹ خوندی کرینے ، بقول ھیگل ” تین پتینی سیالی نا زریعت ئٹ اسٹ ایلو ءِ پجار تریسہ او تینے پجّار ایتیرہ “ کوزہ گیر تینا پَجّار آن بیدس تینا تیوہ نظر ءِ ڈغار ، مال و مڈی آ تخوک مریک ، مطلب قوضہ گیری پدندارہ ٹی پجار نا حوالہ اسہ حد ئسے اسکان بدل مریک ، ہرادا مارکس ئنا وڑنگا چاہندارآک ” سرمایہ “ ٹی پاش نوشت کرینو ، مارکس اندا قوضہ گیریت نا رِد ئٹی بھاز پاش وڑ ئٹ ڈغار نا سوج ءِ راج ئتو تفیسہ نو آبادیات کن ڈغار ءِ مرگ و زند ئنا جیڑہ ئس سرپد مریک ، دا ہند آ ” جہان نا شاری مننگ “ محکوم نا ڈغار ، مال و مڈی ءِ جہانی پاننگ ہر وڑ ئٹ قوضہ گیر نا طاغت ٹی ودکی نا سَوَب جوڑ مریک ، داڑے پجار بیرہ و بیرہ نفسیات نا معاملہ جوڑ مفک و سلیپک ، ہرادے بیرہ ” نفسیاتی بناوٹ “ پاریسہ خنتیان چپ کننگے ، بلکن پجار کالونیل پد ندارہ ٹی تینا تہہ ئٹ نفسیاتی و مادی ہڑتوما پہلو تا اواری آن جوڑ مریک ، پجار نا بندغ نا زند ئٹی نفسیاتی پہلو اندا خاطر اہمیت دوئی کروک ءِ اخس در بندغ نا زند ئٹی مادی پہلو نا اہمیت و بکار ءِ ۔ دا قوزہ گیری ہم ھیگلین جدلیات ءِ ہرادے بیرہ خننگ مفک ،
قوضہ گیری پد ندارہ آن بیدس ام اگہ ہُننگے بندغ نا تعلق بندغ نا مادی بکار آتیتون اوار اوار نفسیاتی بکار آتا ہم مریک ، نفسیات نا سیالی اسہ بندغ آن زیات چاگڑدی ( سیلف وادر ) ءِ، اندا خاطر داسا کلینکل نفسیات ٹی چاگڑدی ایجوکیشن آ زیات زور تننگو ، ہابس کنا خیال ہمو اولیکو فلاسفرءِ ہرا اندا خیال آ زور تخا کہ مادی بکار آتیتون اوار اوار چاگڑد ئٹ نفسیاتی بکار آک ہم اسٹ ایلو تون تفوک ءُ ، پجار ءِ ہراتم فرینکفرٹ اسکول آف تھاٹ راستی وڑ ئٹ نفسیات نا ذیل آ شرہ غا ایس، واہم پجّار ہمو وخت ام انداخس اہمیت دوئی کروک ئس داسا بیرہ پجار نا تعلق نفسیات آن نہ بلکن کالونیل پدندارہ نا سوب آن پجار نا ڈغار ، دود آک و اونا آزاتی تون تفوک ءِ اندا خاطر اونا اہمیت آن نمن اسہ ہم دروشم ئٹ مننگ مفک ۔ داسا دا بیرہ و بیرہ نفسیات نا لڑ سلیتو کہ ہرکس انت سرپد مننگ ءِ ، بلکن داکان زیات نا آزاتی آن ہلیس نا مال و مڈی و ذرائع پیداوار آ سوب یا بے سوب کوزہ ہم ارے ، او تینا جلہو کروک آ فکر و عمل و جلہو کروک طاغت آن تینا پجار ءِ ” کوزہ گیر “ نا جوڑ کرینے ، دا پجارءِ نہ بیرہ اوفک شعوری وڑ ئٹ امنّا کرینو بلکن پشت در پشت لاشعور ئٹ ام دا پجار ردوم ہلّنگءِ ہرا وخت تدینگنگ تون اوار اوار اوفتیکن کسفوکو زار ئس جوڑ مریسہ کرو۔ دا تیوہ عمل ہرا وڑ محکوم نا شعور ءِ ودّفسا بندغ دوست ، راج دوست جوڑ کریسہ ءِ اندا ڈول کوزہ گیر نا لا شعور بطور کوزہ گیر نا اودے بندغی نا درجہ آن بندغ دژمن ، راج دژمن حیوان جوڑ کریسہ ءِ ، بقول بابا مری داسا دا محکوم نا زمہواری ءِ کہ اودے حیوان آن بندغ جوڑ کے ۔
قوضہ گیر، پجار نا دا نفسیاتی پہلو ءِ مدام خنتیان چپ کیک ، اونا خنک ڈغار ، مال و مڈی آ تخوک ءُ ، او دا شعور ءِ خنتیان چپ کیک ہرا شعور ڈغار آن حُور کننگ ءِ ، ڈغار نا چناک شعور تون تفوک دا سوج آتے خنتیان چپ کیک ہرا اونا تینا ڈغار آن تفوک سوج آک ءُ ، اونا تینا ڈغاری و تاریخی حق آتے خنتیان چپ کیک ، اوفتا راجی حالیت ، دود و ربیدہ و رویہ غاتیان خنتیان چپ کیک ، ہر ہمو توار ءِ خنتیان چپ کیک ، ہرا ڈغار نا چناتا نفسیات تون تفوک مرے ، دا توار ءِ شیف خلنگ کن ، شعور و دود آتے روتہ آن کشنگ کن نہ بیرہ طاغت ( توفک) ءِ کاریم ئٹ ہتیک بلکن انٹیلیجنشیاء و اکیڈیمیاء ( قلم ) ءِ ام غرز کیک ، ہرانا قلم مینیفیکچرڈ ءِ ۔ او تینا فھم ٹی اندا سرپد مریک کہ اوفک غٹ ئکن نوشتہ کننگ ءُ ولے اونا قلم کوزہ گیر نا توفک نا ڈول زمین نا چناتیکن اندا وڑ بیگانہ ءِ ، ہرا وڑ ڈغار نا چناک شعور تون تفوک سوج و خیال آک اوفتیکن بیگانہ ءُ ، دا بیگانگی اسہ پارہ غان نہ بلکن اِرا پارہ غان ءِ ، دا اسہ پورا نفسیاتی عمل ئسے ،دا اسہ اندنو عمل ئسے ہراڑے اسہ خُلوک او چناسیکن فرانز فینن تینا پجار نا سَوَب آن بیگانہ جوڑ مریک ، دا بیگانگی نفسیات نا جہان ٹی پجار نا جیڑہ ءِ ، ہرادے پوسٹ کالونیل ڈسکورس ئٹ بھاز پاش وڑ ئٹ بیان کننگانے کہ پجار ءِ بیرہ نفسیاتی و مسئلہ ئس پاریسہ انسانی زندگی آن جتا تخنگ مفک۔
برجاء۔۔۔۔۔