جوہری آزمودئی کن بلوچستان انتکن گچین کننگا؟
دی بلوچستان پوسٹ – سرگپ
28مئی 1998 آ پاکستان بلوچستان نا ضلع چاغی ئٹ، راسکوہ نا مَش آ تینا جوہری سلہہ تا آزموندئی ءِ کرے۔ پاکستان چاغی 1-کوڈ نا پن ئٹ برجاء پنچ جوہری آزموندئی کرے۔ ہر سال دا‘ دے ءِ پاکستان ”یوم تکبیر“ نا وڑئٹ ہڈ ایتک، اندن بلوچستان نا مخلوق ہرافتے دا جوہری آزموندئی تیان نسخان ارفوئی تما، ہر سال دا‘ دے ءِ ”یوم آسروخ“ (تہار آ دے) نا وڑئٹ ہڈ تریسہ یات کیک۔
پاکستان نا جوہری پروگرام نا بابت بھاز نوشتہ کننگانے، ولے اسہ سوج ئسے نا ورندی ہچبر تننگتو کہ آکر دا جوہری آزموندئی تیکن بلوچستان ءِ انتکن گچین کننگا؟
جہان نا ایلو جوہری آزموندئی ہند آک و چاغی آ چمشانک اس شاغنگہ گڑا بھازا ہمگرنچیک خننگرہ۔ امریکا تینا تیوہ غان سبّر آ جوہری سلہہ نا آزموندئی ءِ 1954 ئٹ ”جزائرے مارشل“ (مارشل آئی لینڈز) ئٹ کرے۔ دا جزائر آتے دوارہ بد آ تابکاری تیتون مون تروئی تما۔ دا ہمو علاقہ غاک ئسر، ہرافتے امریکہ ارٹمیکو جہانی جنگ آن گڈ کٹاسس و دا جزائر آتیا آبات مخلوق امریکی شاری مننگ نا ہند ءِ تختویسہ، اندا سوب جوہری سلہہ تا آزموندئی تیکن امریکہ دادے تیوہ غاتیان گچین آ ہند سرپد مس۔
واہم امریکی جوہری آزموندئی تا اثرات آتیان گواچی مروک مخلوق امریکہ غا مقدمہ کریر، و ہرجانہ نا خواست ئتون اوار دا خواست کننگا کہ دا ہیت ءِ مننگ ءِ کہ او ایٹمی تابکاری آ زیمی مننگ ءُ۔ جون 2009 اسکان امریکہ اوفتے ڈنڈ ئٹ 1.4 بلین ڈالر تسونے۔
اندن، برطانیہ تینا جوہری سلہہ تا آزموندئی ءِ تینا بندغ آتیان بھاز مُر آسٹریلیا نا ڈغار آ کرے۔ او وخت اسکان آسٹریلیا وڑ نہ وڑاسیٹ برطانوی حکومت نا دُو تا کیرغ آن ئس، آسٹریلیا سنہ 1984 ئٹ تیوی خودمختاری دوئی کرے۔ برطانوی جوہری آزموندئیک ہمو اثرات آتے شاغار، ہرا جوہری سلہہ تا دود ءِ۔ دا بنماسی آسٹریلوی آباتی (ابارجینل) نا ڈغار ءِ بُھس کرے۔ دوارہ دا ڈغار ءِ ایٹمی گند گڑس آتیان صاف کننگ ئٹ 108 ملین ڈالر لگا و بنماسی آباتی ءِ ڈنڈ نا ردئٹ 13.5 ملین ڈاکر تننگا۔ کم و وَد نیم سدی اس گدرینگ آن گڈ 2014 ئٹ اوفتا ڈغارک واپس آبات مسر و دافتے رکھوک پاننگا۔
روس تینا زیات جوہری آزموندئی تے قازق قوم نا وطن، شمالی قازقستان ئٹ کرے۔ دا ہند آ کم و وَد 456 جوہری آزموندئیک کننگانو۔ ایٹمی تابکاری لکھ آ قازق مخلوق ءِ بھاز گندہ ءُ دروشم اسیتون زیمی کرے۔ دا ”ٹیسٹ سائٹ“ جہان نا تابکاری تیان بھاز زیات گواچی مروک علاقہ آتیان اسٹ ءِ۔
چین نا جوہری آزموندئی تا ہند ”لوپ نر“ ءِ، ہرا زیات مسلمان مخلوق نا خودمختار صوبہ سنکیانگ ئٹی ءِ۔ ہمو کالونیل سوچ ءِ مُستی دریسہ، ہرادے تیوہ غا جوہری طاغت آتا خواجہ ملک آک تینائی کرینو، چین ہم تینا جوہری سلہہ تا آزموندئی تے اندنو ڈغار ئسے آ کرے، ہراڑے مخلوق بدحال زرگزرانی و استحصال نا گواچی ءُ۔ سینکیانگ ہمو ڈغار ءِ ہرانا زیات آباتی اوغر مسلمان ءُ، و‘ اوڑے بھلو وخت ئسے آن آجوئی نا تحریک ہم برجاء ءِ۔ دا گواچن آتے چاہسہ دا سوج نا ورندی رسینگک کہ چین آزموندئی تیکن دا ڈغار ءِ انتکن گچین کرے۔
اندن فرانس تینا جوہری سلہہ تا آزموندئی تیکن تینا گدروکا کالونیک الجزائر و صحارہ نا ڈغار تے گچین کرے۔ دا آزموندئی تا تابکاریک ہندی آباتی تے بھاز زیمی کریر، ہندی مخلوق پک فرانسیسی الورہ، اندا سوب ہچو فرخ اس تمتو۔ تابکاری نا گواچی مخلوق اینو اسکان ڈنڈ کن مقدمہ ٹی مون تننگو۔ اسہ الجزائری گروپ ئسے نا ردئٹ 1960 آن 66 اسکان نا نیامٹ فرانس نا جوہری آزموندئی تیان زیمی 27000 بندغ دائسکان زندہ ءُ۔
دا تیوہ غا جوہری آزموندئی ہند آک اسہ کسہ ئسے بنیفرہ کہ ہمو جوہری طاغت نا خواجہ ملک آک، ہرافتیتون کالونیک ئسر، اوفک تینا آزموندئی تیکن کالونی تے گچین کریر‘ و تینا محکوم آتے دافتا اثرات آتیتون مون تس کن ہلار، ہمو ملک آک ہرافتیتون کالونی اَلو، اوفک ہمو ڈیہہ ئنا استحصال نا خلوک مخلوق نا ڈغا ءِ گچین کریر، ہرافتا توار جہان اسکان سرمفک۔
بلوچستان نا پاکستان تون 1948 ئٹ ”زوراکی الحاق“ مسوسس، بلوچ آک دادے زوراکی الحاق آن زیات باضابطہ جلہو و کوزہ گوندرہ و پاکستان آ دوبہ خلیرہ کہ بلوچستان بیرہ اوفتا کالونی ءِ۔ بلوچستان ءِ جوہری آزموندئی تیکن گچین کننگ و او جاگہ نا مخلوق ءِ یلہ کننگ کہ او تابکاری آن زیمی مریسہ کیر، بلوچ آتا خلیس نا درشانی و دعویٰ تے سوگو کیک۔