مزاحمتی ادب
نوشت: عابد عدید
دی بلوچستان پوسٹ
لوز مزاہمت تینٹ اسہ جنگی شے پارہ اسینا پن آن طاقت تخک۔ دا نوشت اٹی باغیانہ جہد انا لہجہ غاک شم کرسا پاش کیرہ، اصطلاحی وڑ اٹ دا تنقیدی جہان نا خاہوت آن تینا تعلقداری ءِ گنڈک۔
صنعتی انقلاب دنیا ٹی ہمو اسٹ انگا انقلاب ئس ہرا مون پہ مون جہانی ادب آتا زیہا بھلو اثر اس شاغسا اوفتے متکنا کلاسیکی روایت آتیان کشسا جدید جمالیاتی انتشار آتا رنداٹ رائی کرے۔
1916 یعنی امپیریلزم استعمار نا دوراٹی سرمایہ داری نظام تینا بڑزی تیان دمچر ئٹ اختہ ئس کہ لینن دا نظام ءِ خنسا سوویت یونین نا کمک ئٹ نزور انگا تپہ غاتہ است بڈی کرسا اوفتے ٹی جوزہ و جیرت نا شعوری سکت ءِ ودیفسا پرولتاریہ تپہ نا بندغ آتا بھلو کچ ئسے علمی عقلی بنماس نا زیہا حق خوائنگ نا لائخ جوڑ کرسا اوفتے سختی اٹ پزوری نا کسر آ شاغا۔
اندا خواری کش آک بالشویک انقلاب 1917 ٹی سامراجی سوچ ئنا پدوپاچوڑ سرمایہ دار آتیکن تیارو اسہ مرگ اس وجود اٹی ایسر۔
مزاحمتی شیفی بڑزیک عمرانیاتی، چاگردی، ادب، آرٹ تیوہ انسانی علم انا غٹ آ سرحال تے معروضی وڑ اٹ بحث انا اسہ جتاو نفسیاتی و درشم ئس تسر۔
انداکہ نظریاتی چک تاڑ ئنا ڈینڈ آک ردوم ءِ ہلننگ بناء کریر۔ مزاحمتی ادب نا تخلیقی شعور مخلوق اٹی زیات مرسا ہنا ہمو وختا زوراکی نا بد اٹی او نزور آتا جوانٹ نوشتہ کروکا ہم خیال نوشتہ کار آتے خواننگ نا بناء مس۔
مکسم گورکی نا ماں ناول ہم مظلوم آتا زیہا جبر انا اسہ گواچنی ءُ درشم ئس محکوم مخلوق نا مون ءِ پیش کننگ نا اسہ پزورو کوشست اس ئسکا۔
دا ناول نا پلاٹ کار خانہ ئسے آن تینا واقعہ نگاری تے خُلیسہ مخلوق ءِ تینا حق آ سوچفنگ، ہیت کریفنگ آ بے وس کرے۔ دا ناول نا گڈ سر اٹ لمہ مار بھلو دڑدی ءُ کسہ غاتیان گڈ انقلاب ایسر۔
دا ناول دا سوب آن ہم جہان ٹی پن کٹا انتیکہ جہان نا مخلوق زوراکی تیان تنگ مسوسس و مخلوق نا زہن وخت آن ظلم آتا خلاف اسہ باغیانہ سوچ اس جوڑ کریسوس۔ روس ئنا تہٹی ہم گواچنی وڑ اٹ انقلاب شعوری مزاہمتی ادب نا سوب آن بس۔ اینو ہم جہان ٹی بش مروکا مزاحمتی برانز آتے ٹی دا ناول اسہ بھلو زہن سازی اسینا کاریم کننگ اٹی ءِ۔
میکسم گورکی آن بیدس ہم نوزدہ میکو کرن اٹ دوستو ئیفسکی نا ناول آتیٹی، کرامازوف بردران، ذلتوں کے مارے لوگ و لیوٹالسٹائی نا جنگ اور امن، حاجی مراد و فرانز فینن نا سامراج کی موت، افتادہ گان خاک، لینن نا ریاست اور انقلاب و مارکس ئنا معاشیات نا زیہا نوشتہ مروکا کتاب داس کیپٹل، دا پنی کتاب آک خاخر دسہنگ نا کاریم ءِ کریر۔
اسہ وار ولدہ نن تینا سرحال نا پارہ غا برینہ کہ صنعتی انقلاب مزاہمتی ادب ءِ شون تننگ اٹ راہشون اسینا کڑدار ءِ سرسوبی اٹ شون تس، چاگرد اٹ ہرا وختا کہ اشتراکیت نا دشمنک ودی مسر۔ ساحل وسائل نا بشخ بانٹ رد وڑ ئٹ مریسا ئس داکان بیدس نوآبادیاتی نظام نا رواج ہم چندی تحریک آتے جہان ٹی بش کریسا ئس۔
نفسیاتی وڑاٹ( Id)یعنی لازات اٹ دفن بروژوازی تپہ نا بندغ آک ہر گڑا غان زوریک اٹ تینا حق ءِ المی سرپد مسرہ ہر ہستی مستی ٹی بیرہ فرد و تپہ غاک تینا حق ءِ سر خودی اٹ خوابہی خنارہ۔
انارکی نا بنا تینا روتہ غاتے سوگو کننگ ئٹی اختہ ئس کہ مارکس ئنا جدلیاتی مادیت، فلسفیانہ جدت نا زرہ غاک مالو آن مخلوق نا نیام اٹی ساڑی ئسر ہراٹی مستی سائنسی فکری انداز مزاحمت نا دروشم اٹ مفاہمت نا ایسری کرسا ئس۔
تیوہ جہان ئٹ سوچ آک ہم بدل مریسا ئسر
ہڑد و سرا جنگ عظیم آتیان پد پین زیات ترندی اٹ مزور، غلام، نزور، خواری کش، سرمایہ دار، جاگیر دار، کوزہ گیر آتا نیام اٹی اسہ ترندو چک تاڑ اس بنا مس۔ دا جنگ اسہ مادی دروشم اس تینائی کرے۔
مزاحمتی ادب پزور انگا قوم آتے ادب برائے ادب آن کشسا اوفتے ادب برائے زند یعنی قومی شون اشتماعی زند نا بارت اٹ اسہ پوسکنو انقلاب اسینا پارہ غا درے۔ ادب و آرٹ انا جہان ٹی دا اسہ سوگوہ دروشم اسیٹی مخلوق نا مون آ بسر۔ دنکہ سُر آتے ٹی ساء او رے انا نیام اٹی اسہ گڑا س ارے ہرا دے چائنگ شعر پاروکانا کاریمے۔
اندا وڑ اٹ جوان او بد ئنا نیام اٹی ہم اسہ فطرتی ءُ تضاد اس ارے ہرا دے چائنگ چاگرد نا کاریم ءِ۔ مزاحمتی ادب جہان نا ایلو ادب تون اوار اوار براہوئی ادب اٹ ہم نظم و نثر انا داخلی انداز و خارجی ڈھانچہ ٹی بھلو رد و بدل اس ایسونے، داسا دا کان پاش ءِ کہ ننا خلقی شعر آتے ٹی مزاحمتی سوچ ئنا رنگ آک ہم پر فکر و وڑ اسٹی ساڑی ءُ۔
دنکہ میر علی دوست نا گڈیکو ارا بند دا واڑو؛
داکسر کائک شش تو نا پندے
ہلکنو داڑے غازی تا رندے
براہوئی نصاب آتے ٹی ساڑی کلاسیکی دور ہم پانی پت نا مزاحمتی جنگ ئنا نیامٹ نصیری آ زغم آتا توار نا بارت اٹ ریکی نا جوزہ غاتہ لیار داوڑ درشان کیک؛
اینو نن دے دیگرے
پگہ نوا وار اس برے
اندا وڑ ملا مزار نپٹ آ سردار آتا بگھی چکننگ ءِ خنیسا حوصلہ تنکی آن تینا شاعری ٹی ہچو تشبیہ استعارہ ئس کاریم اٹ ہتپک بلکن تالی چھٹ آتیکن رڈ رڈ دا ّوڑ نوشتہ کہ:
امیر غوث بخش رئیساڑی نرمزار
شاہیوانڑی رشید خان نامدار
اینو ہم ننا چاگرد دافتے جوانیک اٹ چائک کہ دا بھگی چکننگ اٹ اخس نامدار ئسر۔
اینو ہم دا پوسکنا دور اٹی راجی آجوئی نا بارو اٹ چندی ورناک تینا خام خیال آتے بسن آ مواد آتے ٹی شاغسا مزاحمتی فکر انا پلو ءِ کبین کرسا ءُ۔ جدید ادب ہم مزاحمتی ادب نا سوب آن تینے چندی جمپ جول آتیان ایپار کرسا مابعد جدیدیت آ سر کرے۔
ولے مزاحمتی ادب نا بارو اٹ ننا چندی نوشتہ کار آتا خیال آک خودغرضی، مفاد پرستی، کمرشل ازم نا گواچی ءُ انتیکہ ہرا ادب اینو سرکاری سیخا ٹی نوشتہ مننگ ئٹی ءِ اوٹی چاگردی راہشونی نا ہچو بشخ اس خننگپک۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔