عکس: کمانچر بلوچ
بیست او یک فروری لمئی بولی تا جہانی
نوشت: عبدالستار ابو حزیفہ | مٹ: ماجد ماجدی
دی بلوچستان پوسٹ
نیلسن منڈیلا نا قول ءِ اگہ نی اسٹ اسیتون ہمو بولی ئٹ ہیت کیسہ ہرا بولی ءِ او پوہ مریکک تو ہمو بندغ نا ہیت ءِ سرپند مریکک ولے ہندا وڑئٹ نی اگہ ہمو بندغ تون ہمونا جندنا لمئی بولی ئٹ ہیت کیسہ تو او ہیت ءِ نا جوان سرپند مریک ہندن ہندا ہیت اونا است ئٹی تولک جاگہ کیک۔
لمئی بولی ہمو بولی ءِ ہرادے چنا تینا لمہ نا بغل آن ہیل کیک یا چنا اس تینا چنکی آن تینا ہمو چنک سنی نا چاگڑد آن ہیل کرسہ کیک، لمئی بولی تا اہمیت آن ہچ وختس نمن مننگ کپک دا سوب آن کہ بندغ اس ہندا لمئی بولی آتیان تینا دود ربیدہ تینا تینا راج تینا راج ئنا باروئٹ گڑاتے ہیل کیکک ہندن دا کچ اسکان کہ اگہ وختس بندغ اس تغ اس خنک تینا لمئی بولی ئٹ خنکک۔
بیست و یک فروری جہانی لمئی بولی تا دے پاننگک، لمئی بولی تا جہانی دے نا ردئٹ دا ہیت مونا دن خننگک کہ ہر اسٹ اس مرے تینا لمئی بولی تون مابت کے، مہر کے، عشق تخہ، ہندن نن ہم لمئی بولی ءِ تینا لمہ نا درجہ ءِ ترسہ اوڑتن مہر تخن و پدی فخرئٹ تینا بولی ئٹ ہیت کین، نوشتہ کین، خوانن۔ لمئی بولی ئٹ کاریم کین ہرا لمئی بولی نا حق مریکک ہمو حق ءِ پورو کین۔ عملی پڑا بولی ءِ سوگوْ تخن۔
اٹلس آف ورلڈ لینگویج ان ڈینجر 2009 نا ردئٹ پاکستان ٹی ہیت مروکا بولی تے 35 درسد فیصد گم کار مننگ نا خلیس ارے، ہرانا کل آن بھلا سوب دادے دا بولی تیا کاریم متو ہراسہ بولی اس اوفتون مرے گم و گار مرسہ تینا ایسری نا کنڈا کاہکک، ہندن تیوی جہان ٹی بولی تا بابت پاکستان جہان نا ہمو بیست و ہشتمیکو نمبر ٹی ءِ ہرا اٹلس ورلڈ لینگویج ان ڈینجر 2009 نا ردئٹ پاکستان نا گڑاس بولیک ختم مننگ نا خلیس لڑ ئٹی ءُ۔ ننا لمئی بولیک براہوئی و بلوچی ہم اوار ءُ۔
بلوچی بولی بلوچستان ئٹ اسہ اہم ترین ءُ بولی ئسے ہرانا مسہ پنی ءُ لہجہ ءُ؛ رخشانی لہجہ، مکرانی لہجہ، سلیمانی لہجہ۔ بلوچستان نا جتا جتا علاقہ غاتیٹی جتا جتا لہجہ تٹی بلوچی ہیت کیرہ ہندن ہر لہجہ اسہ ایلو آن فرخ تخکک، بلوچستان آن پیشن پنجاب و خیبرپختونخوا ٹی بلوچی پاروک آک آبات ءُ، اوفک بلوچی ہیت ہم کیرہ، ہمسایہ ملک آک ایران، اوغانستان آن بیدس عرب ملک آتیٹی نیمئی ایشیا نا ملک آتیٹی بلوچی پاروک آک آبات ءُ، نوزدہ میکو صدی آن مست بلوچی بولی بیدس نوشت ئٹ مروکو بولی اس ئس ولے اینو پگہ دا بولی نوشت والا بولی تٹی حساب مننگ ئٹی ءِ، اینو پاکستان ٹی کل مسہ فیصد بلوچی پاروک آک آبات ءُ۔
بلوچی آن بیدس براہوئی ہم بلوچستان نا متکنا بولی تیان اسٹ ئسے، ریاست قلات و اونا چاگڑد اٹ آباٹ مروک آتا بولی ہم براہوئی ءِ۔ ماہر لسانیات آتا پاننگ نا ردئٹ براہوئی بولی پاروک آک بنماسی وڑئٹ متکنا ہندوستانی راج دراوڑتیان تعلقداری تخرہ، ہندن قلات، خضدار، نوشکے و مستونگ ئٹ رہنگوکا زیات مخلوق کل براہوئی ٹی ہیت کیرہ۔
بلوچستان نا دارالحکومت کوئٹہ آن بیدس بلوچستان نا ایلو کم از کم بیست و پنچ آن زیات ضلع غاتیٹی براہوئی بولی ئٹ مخلوق ہیت کیک، سندھ، ایران و اوغانستان ئٹ ہم براہوئی پاروک آک آبات ءُ، پاکستان نا کل اسہ فیصد اس براہوئی بولی ئٹ ہیت کیرہ براہوئی سرپد مریرہ۔
دا حالیت آتیٹی بلوچی و براہوئی بولی تے ہرا بے ڈس مننگ نا خلیس مون تمنگ ءِ اوفتیکن ننے ہر حال ئٹی جہد کروئی ءِ، خواری کروئی ءِ تاکہ ننا لمئی بولی براہوئی و بلوچی بے ڈس مفس زندہ سلر، نن تینا بولی تے ہمووخت رکھوک مرون ہراتم نن تینا لمئی بولیک براہوئی و بلوچی ٹی کاریم کین نوشتہ کین، خوانن ہندن تینا بولی تیٹی ہیت کرسہ فخر محسوس کین۔ ایلو ہندا حسابٹ نن تینا چناتے تینا لمئی بولی تے خوانفن ہیل ایتن تاکہ ننا بروکا چین تینا دود ربیدگ، تینا تینا راج ءِ ہچبر گیرام دپس۔
سرکار و سرکار نا وزیر تیان اندا خواست و امیت ءِ کینہ کہ اوفک بنائی پرائمری نا تعلیم ءِ چنا ءِ اونا لمئی بولی ئٹ ترفے ہراڑن چنا تینا دودربیدہ تینا راج ءِ پہو مرے، ہندن پرائمری نا تعلیم آن بیدس کالج یونیورسٹی لیول آ نصاب آتیٹی بلوچی و براہوئی بولی تے نصاب اٹ اوار کے ہراڑن چناتیکن آسراتی مریکک ہندن اسہ راج اس شون ہلیکک۔ ہراتم لمئی بولی تیٹی تعلیم تننگا ہروڑئٹ آسراتی ودی مرو، اسٹ بولی گوہنگپرو بولی نا گم مروکا لوز آک مونا برور ہندن اسہ ادبی مڈی اس مونا برو ہراننکن ننا بولی تیکن بختاوری اس مرو۔
داکان بیدس سرکا نا ذمہ دار آ وزیرتیان دا خواست ءِ کہ اوفک لسانیات ئٹ فورم آک مریر ہرا شاعر ادیب فنکار گلوکار آتا حوصلہ افزائی کننگے، ہندن براہوئی و بلوچی بولی تا شاعر نوشتکار ادیب آتا سرپرستی کننگے اوفتے کمک کننگے اوفتا کتاب آتے حکومتی سطح آ چھاپ کننگے۔ ہنداوڑ بلوچی و براہوئی بولی تا کتاب آتے ایلو بولی تیٹی مٹ کننگے ہراڑان بولیک دیمروی نا کنڈا کارہ، پدا دنننگا بولی تا دود ربیدگ راج ہچ وخت گم و گار مفرو ساندہ آبات و وسم مرو۔
آخرئٹ اسہ شعر اس یات بریک کہ:
زمانہ ٹی ہندا نشانے ننا
براہوئی بلوچی زبانے ننا
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔