گوہر ملِک
۔1938ء – 2000ء
”گودی گوہر ملک“ پنجگور اٹ 26 اگست 1938ء ودی مس۔ او میر گل خان نصیر نا بھلا مسڑ اس۔ ”گودی گوہر ملک“ اِرا سال نا اس کہ او اَدرنگ (پولیو) ناگواچی مس ہراڑان او جسمانی وڑاٹ ساندہ کن شل مس۔ ولے نہ او دا معذوری ءِ قبول کرے نہ کہ اونا پُرعزم و باہمت آ باوہ میر گل خان نصیر۔ دا نا درمان تو متوکہ ولے اوفک ”تینا مسڑ گودی گوہر ملک“ ءِ مدامی حوصلہ و باوری تننگ کریرہ۔ اودے ہیل تس اٹ اسہ جوانو انسان اس تو جوڑ کننگ کریکہ۔ میر صاحب تینا چنا نا دا معذوری نا ویل ءِ قبول کرسہ اونا تعلیم و تربیت نا غٹ بست و بند ءِ اُراٹی کرے۔ نوشکے ٹی او وخت ذہنی پدماندگی نا دا سند اس کہ قبائلی خلقت مسن تا خواننگ ءِ مئیار گونداکہ۔ ولے میر گل خان نصیر تینا مسن تے تعلیم تس۔ او ہرا وخت جیل آن پیشن مسکہ یا سیاسی جہد و کاریم تیان دو خلاسی کرسہ منہ دے کہ اُراغا بسکہ تو داڑے تینا مسن تا شعوری تربیت ءِ کرسہ خوانفیکہ تا۔
اسہ پُر عقل ءُ دماغ اس تخوکو باوہ ئسے نا مسڑ بھاز زوت ہمو غٹ گڑاتے ہیل کرے ہرافتا اُمیت ءِ اوفتا باوہ اوڑان کریسس۔
ملک گوہر ملک نا چنکا ہیڑ نا پن گل بانو ئس۔ میر گل خان نصیر تینا ہڑتوما مسن تون بھاز مہر کریکہ ”گودی گوہر ملک“ اونا ہم خیال ورازدار اس۔ یعنی اُست ہنا ہیتاتے میر اوڑتون کریکہ۔
1955-56 ٹی ”گودی گوہر ملک“ ادب نا پڑ آ گام تخا۔ وختس او ”ن، م راشد نا کتاب ’کافرستان“ اٹ شینک مروک مضمون ”ظالم سردار“ ءِ بلوچی ٹی مَٹ کرے۔ دا مٹ و بدل ءِ او رسالہ بلوچی ٹی شینک کننگ کے آزات جمالدینی کن کراچی آ راہی کرے۔ گوہر جان نا بقول او مٹ و بدل ءِ وختس اونا باوہ خنا تو بھاز خوش مس و اونا بے حد حوصلہ افزائی ءِ کرے۔ داڑن پد او کرشن چندر و خلیل جبران نا بے شمار ترجمہ تے کرے۔ ہرافتے رسالہ بلوچی (کراچی) شینک کننگ ءِ بنا ء کرے۔ رسالہ بلوچی نا بند مننگ آن گڈ او شورش بابو نا اخبار ”نوکیں دور“ کن نوشتہ کننگے بناء کرے ہرا بھلو وختس برجاء سلیس۔ نوکیں دور بند مس تو ”گودی گوہر ملک“ نا نوشت نا لڑ ہم سلیس۔ دانا ارٹمیکو سوب دا اس کہ اونا باوہ سیاسی جہد اٹ وار دما زندان نا گواچی مسکہ و تینا چناتیان مُر جتا جیل تیٹ بند مسکہ ہراڑان اونا چناک ذہنی پروشت نا گواچی مرسہ ادبی جہان آن مُر سلیسور۔
گودی گوہر ملک بلوچی دود ربید گ آ بے مٹ ءُ کاریم کرینے۔ او چاگئے و ایلو بلوچ بینٹ و ہنکین تا سانگ برام تا دود آتا بابت سرجم کاریم کرسہ کرے۔ اندن راجی خلقی ادب ٹی ساڑی خاص کر متل و‘ وساہت آتے مچ کرسہ کرے۔ داڑان بید مَش تیٹ ودی مروک ہمو جرّ و بوچ آتا بارو اٹ معلومات تس ہرافک دارو درمان کن کارمرز مریرہ۔ داکان بیدس او نیام تہی عمر اٹ بلوچی آزمانک آ سرجم پام تس و چنکو وخت اسیٹی آزمانک نا پڑا بھلو جاگہس دوئی کرے۔
گوہرملک نا بقول اونا شانزدہ آزمانک بلوچی ٹی شینک مسنو ولے اونا بیرہ ہشت آزمانک دوئی مننگ کرینو۔ ہرافتا اُردومٹ و بدل ”بلوچ نے مجھے دھکا دیا“ نا پن اٹ سنگت اکیڈمی آف سائنسز نا پارہ غان شینک کننگانے۔
”بلہ انتئے تنیا ءِ“ ”سَنٹ“ و ”زبّو“ ڈول نا اونا شہرہِ آفاق تخلیق آک اریر۔ اندن زند ئنا گڈیکو دے تیٹ اونا راسکوہ نا بارو اٹ پنی آ، آزمانک ”بلوچ ءَ من ءَ تیلانک داتہ / بلوچ اس کنے دھکہ تس“ باز پن کٹّا۔ اونا دا آزمانک ءِ بلوچی نا شاہکار آزمانک تیان اسٹ پاننگک۔ ”خدا خلیک یا بندغ“ و ”مسڑ“ ہم اونا بھاز جوانو پنی ءُ آزمانک ءُ۔
ڈاکٹر شاہ محمد مری پائک کہ گودی گوہر ملک نا آزمانک آتیٹ بلوچ راج نا شیفی بڑزی تا عکاسی ساڑی ءِ۔ اودے تینا ازم ءَ سرجم سوبرو گشاد اس دوئی ئس۔ زیباغا پلاٹ، زبان ءُ بیان نا زیبائی زندانگا کڑدار، زیباء غا منظر کشی و تکنیک ءِ سوبری اونا آزمانک تے ادب نا بے مثل آسانچہ ٹی شاغرہ۔ اونا آزمانکاتیٹ راج اٹ تالان انگا گندہی و ناانصافی تا خلاف جہد نا اسہ تاریخ ئس خننگک۔
او مُستی پائک کہ بلوچی آزمانک نگاری ٹی گودی گوہر ملک خیالی و تصوراتی نوشت آتو نہ بلکن او تینا راج اٹ چارمہ کنڈ ساڑی چاگردی گندہی تے آزمانک نا رنگ اٹ شاغسہ مخلوق نا مونا پیش کننگے بناء کرے۔ دا آزمانک آتے مخلوق باز دوست تخاکا۔ ملک جان تینا افسانہ تیٹ نیاڑی تا پدماندگی، اوفتون مروکا ظلم و زوراکی و ایلو ڈکھ ویل تے درشان کریکہ۔ او نیاڑی تے دا باور کرفک کہ نم ہم انسان اُرے ایلوفتا وڑ نما ہم حق آک اریر۔
ڈاکٹر شاہ محمد مری مُستی پائک کہ گودی گوہر ملک ایلو زبان تا افسانہ تے ہم بلوچی ٹی مَٹ کرے۔ دافک گچینو اُلسی افسانہ ءُ ہرافک انسانی زند نا داریرہ غا چرخ کیرہ۔ گودی گوہر ملک نا کروکا مٹ و بدلاک داخہ در زیباء ءُ کہ باور بفک دا پین بولی ئسے آن مٹ کننگانو۔ احمد ندیم قاسمی، جمال ابڑو و ایلوفتے او ترجمہ کرینے۔ دافتیان بید او بلوچی ٹی بھازا مضمون تے ہم نوشتہ کرینے۔
گوہر ملک نا خط آک ہم ادبی، راجی و سیاسی پڑا تینا اسہ جتاؤ ہند اس تخرہ۔ ہرافتے او تینا باوہ غا لکھاسس۔ ہراوخت اونا باوہ میر گل خان نصیر جیل تیٹ بندی اس یا گڑا وختس کہ او کذیت کرے تو تینا عظیم آ باوہ نا روح ءِ مخاطب کرسہ نوشتہ کرے۔ داڑے اونا نوشتوک ءُ اسہ خط اسینا نمونہ کن پیش کننگ اُن۔ ہرادے او تینا باوہ نا کذیت نا مسہ سال آن پد اونا روح ءِ مخاطب کرسہ نوشتہ کرے۔ پاہک:
”کنامہروانا باوہ“
جنت نا پھلاتیٹ نا جاگہ مرے“
کنے پاننگو کہ ای نا بارو اٹ گڑاس پاؤ ولے ای انت پاؤ۔ جہان ٹی کل آن کنا دوست انگا ہستی نی اُس۔ دافک پارہ کہ نی داسا دا جہان ٹی افیس ولے کنا اُست دا منپک بلکہ گمان اٹ بریک نی داسا ہم اسہ جیل اسینا کال کوٹھڑی سے ٹی کیز کنے آن مُر تولوک اُس۔ دُنکہ ساندہ مرسہ کرینے۔ ای نا گڈیکو دیدارءِ دا خاطر کتوٹ کہ دا اُمیت پنپ۔ خلی (نوشکے ٹے خلق مینگل نا متکنا قبرستان) ٹی چنکو گنبد ئسے۔ پارہ کہ نی انداٹی تُنگان اُس و ناکہنگ ءِ مسہ سال مسونے انت دا مگہ راستپارا۔ کنے تو یخین بفک۔ نی امر کہنگ کیسہ! نی تو تا قیامت زندہ اُس۔ ہرا وخت اسکان بلوچ راج زندہ ءِ نی ہم زندہ سلوس۔ ہراوخت اسکان جہان ارے بلوچ راج ارے نی ہم اریس۔ شہ مرید و مست توکلی نا وڑ نی ہم عشق ءِ وطن نا دیوانہ ئسوس۔ نا سمّی، نا حانی، اندا خشک آ بلوچستان اس۔ نی تینا جادو آن پُرآ شعرتیٹ زندہ اُس۔ ای نا مرک ءِ منپرہ۔ نا ستا ءِ کیو تو مخلوق پاہک کہ مسڑ تینٹ تینا باوہ نا ستا ءِ کننگے۔
بلوچ راج نا دا عظیم انگا مسڑ 28 فرروی 2000ء نا دے دافانی آ جہان آن رخصت کرے۔ میر عبداللہ جان جمالدینی نا بقول ”گودی گوہر ملک نا کذیت آن پد نن میر گل خان نصیر نا زند، علمی، ادبی مڈّی آ کاریم کروک آک اسہ خاص ءُ، مستند ذریعہ (Source) ئسے آن محروم مسون“
گودی گوہر ملک ءِ اونا اُرا والاک و ایلو خاہوت نا بندغاک مہر اٹ ”ملک جان“ نا پن اٹ یات کرسہ بسنو۔ گودی گوہر ملک ءِ میر گل خان نصیر نا زیارت گاہ نا سرونا دفن کننگا و میر گل خان نصیر نا قبر ءِ سلامی تروک آتے گوہر ملک نا قبر آ سلامی تریسہ گدروئی تمک۔