سفر زند و شاعری
نوشت: نزار قبانی | مَٹ: عتیق آسکوہ بلوچ
اولیکو بشخ
گروشک
ای خواوہ شاعری تون اوار تینا داستان ءِ نوشت اٹ ہتیو، داڑان مُست کہ پین کس اودے نوشتہ کننگ کن تولے۔ ای خواوہ تینا دروشم گری ءِ تینٹ تینا دو تیٹ کیو، دا سوب کہ دا کاریم ءِ کنے آن زیات گچین ڈول اٹ پین کس کننگ کپک۔ ای خواوہ تینا زی آ تموک پردہ غاتے تینٹ مُر کیو، داڑان مُست کہ نغد کار آک کنا داستان ءِ بنفر و تینا اُست خواہی تا رِدئٹ اونا تک و پانات ءِ ہڈ ایتر، داڑان مُست کہ او کنے بندات آن ٹہیفنگ کن تولر۔ ورجِل آن شیکسپئر اسکان، دانتے آن المتنبّی اسکان، سئے یک شاعر آک اندا نغدکار تا تینے آن ٹہیفوک ءُ، یا گڑا کم آن کم اوفتا دو شاغنگ و پُھل دسنگ۔
متکنا شاعر آتا بے بختی مسونے کہ اوفتیتون تینا زند نوشت آتیکن ڈائری متوکہ۔ سلیس کنا کسہ گڑا دا کنا زند نوشت نوشت ءِ؛ ای داٹی تینا سریلہ ئی نا تیوہ غا شابیتی احوال ءِ نوشتہ کرینٹ۔ ای خواپرہ کہ ای فیصلہ کرینٹ کہ تینا فطری دروشم تون اوار تھیٹر نا تلہ غا پاش مریو؛ نیام ئنا بندغ آتیان، دیوار اشتہار و ٹکٹ گھر نا درغ آتیان رکھیسہ، تینا مون ءِ پاش اُلس نا پارہ غا ہڑسیو۔ ای فیصلہ کرینٹ کہ مٹ کروک و راہشون تا خذمات آتیان دو ارفیو و تنیا شہرِ سخن نا سیر و سوات کیو، اندا سوب ہراتم اسکان کنے توار آ قدرت ءِ، کنے اسہ ٹیپ ریکارڈر ئسے نا انت خواست؛ کنا دوی آن زیات کس پین کنا دوی جوڑ مننگ نا لائخی تخپک۔
شاعری بڑز بش مروک ہمو پُھل لڑ تیان ءِ ہرا تارمئی ئٹ تہٹی ودی مریسہ پزور مریسہ کارہ۔ دا بانس ئنا اندنو جنگل ئسے کہ تہٹی شابیت مریسہ کائک۔ دا کتاب ئٹ ای تینا تہٹی رُدوک اندا جنگل نا شابیتی احوال آ ہیت کروٹ۔ مننگ کیک ای بھاز درخت آتیا بے پام مریو، مننگ کیک بھازا پَن آک کنے یات سلپس، و مننگ کیک ای ہمو چُک آتا پِن تے اُستان دیو ہرافک وختس دا جنگل آن گدرینگاسر یا ہرافک بسر داڑے ہندی مسوسر، ولے کنا پبی کوشست مرو کہ دا جنگل ءِ، دانا تیوہ غا نمب ٹول، جنگلی پُھل و باگل پاروک مَلخ آتیتون اوار، نمے اسکان سر کننگ کیو۔
دیہاڑ نا اکادیمی معنہ ئٹ دا ہچبر دیہاڑ نا کتاب اس مننگ کپک، دا سوب کہ دیہاڑ مڑدہ تدینی تا علم ءِ؛ اندنو تدینی ہرا عمل یا جوزہ آن ہورک مریر۔ دا کتاب کنا نظم آتا سرحال تا ارضی پٹ و پول، اونا خاک و دروشم ودشت نا جیرت ہم مننگ کپک۔ نظم کڈ خُتیسہ مِش ئنا اسہ رومانیائی یا فونیقی رزان اس اف ہراڑا نوشت خواننگ ننا گواچن مسخت مریک۔ نظم ایسر مروک سرحال اس اف۔ دا مڑدہ زمانہ اس ہم اف، بلکن دا تیوہ غا زمانہ غاتیٹ شابیت ءُ پول ئسے۔
ہیملٹ ءِ بیرہ ایلزبتھی دور تون گنڈنگ مفک بلکن اونا سیخاک تیوہ غا دور تیا تالان ءُ۔ پال ایلوار نا آزاتی بیرہ فرانس نا آزاتی آخہ بلکن دا حبشی، ویتنامی و فلسطینی تا آزاتی ءِ و ہمو تیوہ غا حریت پسند آتا آزاتی ءِ ہرافک تینا جلاد آتا سُو تیٹ نیزہ دسیرہ۔ غرناطہ نا باغ تیٹ لورکا نا وہوک دتر بیرہ اندلُسی دتر اف بلکن دا تیوہ غا بندغی نا دتر ءِ؛ و دوارہ المتنبی، او تو اسہ اندنو بندغ ئسے ہرا تول ئنا اسہ پالو ئٹ سلوک ءِ، و ایلو تیوہ غا زمانہ ارٹمیکو پالو ئٹ۔ کنے تو او اسہ اندنو بندغ اس سما تمک ہراڑتون ہچو شاری چاہنداری و پاسپورٹ مف، اسہ اندنو بندغ اس ہرا تیوہ غا زمانہ تا پیشانی تیا کوْس شاغنگ آ مرے۔ بیدس شک سیف الدولہ اسہ دیہاڑی گواچن ئسے، اندا سوب او مرگ ءِ امنا کرو؛ ہراڑ اسکان المتنبی نا معاملہ ءِ، او شعری گواچن ئسے، مرگ ئنا طاغت آن پیشن۔ سیف الدولہ الحمدانی اینو ننا مِلی تیٹ ساہ ہلنگ ءِ انتیکہ اونا بابت نوشتوک المتنبی نا نظم آک اودے زندہ سلامت بندغ اس جوڑ کروک تخانو۔
دا کتاب دنو سبخ تفک ہرادے ایسری مدرسہ ئٹ خوانفنگ مرے، نہ اسہ لیکچر اس ہرادے کالج اٹ تننگ مرے۔ کنتون کس ءِ تننگ کن سبخ اف۔ ای تو خوانوک آتیتون چُنکو سیر و سوات اسیکن سمندر نا کرک آ کاوہ و اوڑے نن ہفت دے ئی چھٹی گدریفون۔ نن تیرمہ نا تنک و چُنک پُچ بینون، تینتون سینڈویچ، کولا بوتل، گرامو فون و تاش نا پتہ درون۔ ریک آتیا لیٹیسہ ای اوفتے تینا ہیت آتے، سفر و شاعری نا بابت پاروٹ، تینا بناء، وخت گدریفنگ و سنگت آتا بابت ئٹ۔ ای اوفتے تینا خاہوت، اُرا و اسکول نا بابت پاروٹ؛ اوفتے ہمو خاہوت چاگڑدی و ربیدگی پد ندارہ نا بابت چاہنداری ایتوٹ ہرا کنا شاعری پد ئٹ ساڑی ءِ۔ ای اوفتے ہمو بندغ تا بابت چاہنداری ایتوٹ ہرافک کنے آ پُھل خسار و ہموفتا بابت ہم ہرافک کنے خل کاری کریر، ہمو خواجہ تا بابت ہم ہرافک کنے خمب کریر و اوفتا بابت ہم ہرافک کنے دار آ گرار۔ ای اوفتے ہمو نظم آتا بابت پاروٹ ہرافتیان کنا بالاد اٹ ودکی مس، و اندن انگا نظم آتا بابت ہم ہرافک کنا مرگ ئنا ازباب مسر۔ ای تینا سنگت و دژمن آتا بابت ہیت کروٹ، ہموفک ہرا کنا کسر آ سوسن نا پُھل تالان کریر و ہموفک ہرافک کنے آ توفک توریر۔
اینو آن کنا اندا پاننگ مرو؛ کنے ہمو تیوہ غا بندغ آتیتون مابت ءِ، سوسن نا پھل ارفوک آتیتون ہم و توفک توروک آتیتون ہم، ای اوفتا پارہ غا تینا دُو ءِ بشخندہ و منتواری تون مریفنگ اُٹ۔
ای بُک ئنا توار آن چاہسوٹ کہ کنا توار نا کچ انت ءِ۔ تینا سُو تیٹ چاخو خوشکنگ آن کنے تینا بدن نا رُخ تا گمان مس۔ سفت کنے بھاز گڑا ہیل تس و ہور ارفنگ اوڑان ہم زیات۔ ای سرپد مسوٹ کہ ہر ہمو ہیت ہرا شاعر کاغذ آ نوشت کیک وہ جہان نا مونا مونتس نا چیدہ اس جوڑ مریک۔ نوشت نا کاریم گڑاتیٹ و اوفتا وڑ ڈول تیٹ سُر پُر ودی کننگ ءِ، اونا کاریم کائنات نا پچخ ءِ پرغیسہ اودے ٹکر ٹکر کننگ ءِ۔ پنوک آ گڑا ساندہ تینا مونتس اٹ ساندہ کوک و پریات کیک، اندا سوب نوشت ہمو ماندہ راج آتیٹ ہرافک ہورک کاریمی و رند ئٹ ہننگ نا چادر ءِ شاغوک تنگان ءُ، گروشکی سلہہ تیتون جنگ ئنا گواچنی دروشم اٹ بریرہ، یعنی پرغوک نا ہتھوڑی و پنوک گڑا نا نیامٹ جنگ۔
تینا دروشم و پُچ آتیا وہوک دتر تیان ای چاہسوٹ کہ ادب چُک آتا پرہ غاتیان جوڑ مروک نازرک بالشت اس اف و نہ چانڑدئی اٹ کننگوک سیر و سوات ئسے۔ ای چاہسوٹ کہ ادب اسہ پُھل اس اف ہرادے نن تینا پچ آتیتون خلین بلکن دا تو ویل و سختی تا ہمو صلیب ءِ ہرادے نن تینا کوپہ غاتیا ارفینن۔ ادب اسہ چُنگی ئسے، اسہ ڈنڈ ئسے، گوکرت نا زی آ برجاء سفر ئسے۔ ادب نہ تو آسراتی تون دو بروک گڑاس ءِ و نہ قسمتی تدینی اس۔
ای دا ہیت ءِ ہمو تیوہ غا بندغ آتیتون کننگٹ ہرافک گمان کرینو کہ لائخی لاٹری نا سواد تروک ٹکٹ ئسے ہرا لوت آن پیشن مریک۔ ادب نا بخت ئتون ہچو سیالی اس اف، نہ پنی مننگ ہمو ربانی پڑزونک ءِ ہرا آسمان آن بریک۔ تماشا کروک تینا ٹوپ آ درزن آ چوری و رنگ رنگی دسپاگ تو کشنگ کیک ولے دا ہیت آ بزگ ءِ کہ اسہ دانتے، لورکا یا مایاکوفسکی اس کشیسہ نشان ایتے۔ ادب صبر ئنا کُٹ آن پاش کیک، برجاء کوشست، سختی سوری تا کُٹ آن۔
دا کتاب ”زند نوشت” نا اسہ ڈول اس مرو۔ ننا عربی ادب نا دیہاڑ ئٹ زند نوشت اسہ بے پِن ءُ گڑاس ءِ۔ عربی ادب تینا تہہ اٹ سفر کننگ دوست تخپک و اودے آدینک آتا کاریم اٹ ہتنگ ہم دوست اف۔ اُست ئنا اُست ئتون ہیت ننا ملک ئٹ دوست کننگپک۔ ننے خودکلامی نا سرپدی اف، نن دادے غرور و نرگسیت نا اسہ ڈول اس پانہ۔ عرب شاعر تینا تعزیتی مجلس نا ودار اٹ چھپ تولوک مریک۔ تعزیتی مجلس نغدکار تیکن گچین ءُ وخت اس مریک کہ او شاعر نا قبر آ تولر و تاش گوازی کیر۔ ای قدرتی اندن اٹ کہ کس ءِ موْکل تفروٹ کہ او کنا قبر آ تاش گوازی کے، آھو، ولے ای خواوہ کہ ای ہم اوفتون دا گوازی اٹ اوار مریو۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔