سفر زند و شاعری
نوشت: نزار قبانی | مَٹ: عتیق آسکوہ بلوچ
ہشتمیکو بشخ
بھُس کاری
دئے سال نا سن آ سر مننگ آ کنا تینکن اسہ کردار ئسے نا پٹ و پول بناء مس۔ ای تینا تہہ آن توار بِننگ ماراٹہ، اندن گمان مسکہ دنکہ دا توارک کنے گڑاس کننگ، گڑاس پرغنگ آ بچ تننگ آ مریر۔ گڑاتے پرغنگ نا اُست خواہی کنے ژند کرے تخا و ای تینا اُرا والا تے بامس اسکان کریٹ۔ کنا تہہ ئنا توارک کنے آن سوج کریر: گڑاک تینا حالیت ئٹ ماندہ انتکن سلیرہ؟ اوفتا کچ انتکن بدل مفک؟ اوفتا پِنک انتکن بدل مفسہ؟ بنچ اندن انتکن تموک مریک؟ درخت تینا ہند آ انتکن سلوک مریک؟ و میز ئنا بیرہ پنچ پاچہ انتکن مریرہ؟
کنا چنکی اندن گوڑیفوک ہیت آتیان پُر ئس۔ اسہ وار ای خاخر نا راز ءِ چاہنگ کن تینا پُچ آتیٹ پہ رزا خاخر تسوٹ۔ اسہ وار ای تینے چھت آن شیف خساٹ چاہو کہ تمنگ نا گمان امر مریک۔ اسہ وار تینا باوہ نا خیسنا ٹوپ ءِ قینچی ئٹ کپ کریٹ انتیکہ اونا سلنڈر ڈول آ دروشم آن ای تنک تماسٹ۔ و اسہ وار تو ای تینا اُرائی سرکُک نا بج ءِ ہتھوڑی اٹ خلیسہ پرغاٹ کہ ای دا خننگ کیو کہ او تینا کاٹم ءِ ہراڑے ڈھکک؛ سرکک نا دتر کنا دوتیا وہنگ ئس۔ ای اودے کسفنگ خواہتوٹہ، ای تو بیرہ دا راز ئنا ایسری ءِ خواہسوٹہ۔
گڑا تا اودیم کڑمبی تیان ای بے دادی نا گواچی مسوٹہ۔ ای دا بے جارات پٹ و پول ئٹ مسوٹہ کہ اسہ دروشم نا پد ئٹ پین انت دروشم ئسے، و اسہ رنگ ئنا پد ئٹ ایلو ہرا رنگ ءِ۔ کنا رہی آ گڑا تا ہچ سن اس اَلو؛ اوفک بیرہ نزور و زوت نیست مروک ئسر۔ دُتک آک ہچو مونتس اس تتورہ۔ گوازی نا ایلو گڑاک، ریل گاڑی ہچ ءُ مونتس اس کتورہ۔ چنا تا نشخ و نگار والا کتاب آک، قلم، رنگ رنگی کتاب آک، درستی کتاب آک ہم مونتس نشان تتورہ، داڑ اسکان کہ کنے اندن گمان مس دنکہ کنا چنکی نا کوٹی دا نزور گڑا تا قبرستان ئسے۔
اسہ پارہ غا کنا برخلاف اُرا والاتا سوختئی ئس و ایلو پارہ غا کنا اسہ دانشور فلسفی تاتہ اس ئس۔ او اُرا والا تیتون تران کروس گڑا اونا کڑمب آ توار ئٹ تیوہ غا جہان نا دانش مُچ مسکہ: “اودے پرغنگن کن ہلیبو، اودے پرغنگ کن ہلیبو، پنوک لتاڑوک گڑا تا ہِس تیان گڑاک ردیسہ ودی مریرہ۔”
دوانزدہ سال ئنا سن ئٹ اسہ بے دروشم گوڑینگ ئس کنے پلویڑ کرے، سما اف ہراڑے و امر دا پاش کرے! ہراتم ای تینا بیرم آ لیٹاٹہ گڑا تینا دُو ءِ تہارمئی ئٹ بڑز کریٹہ، ہورکی تیٹ ایسر مفروک لکیر کشاٹہ، اندنو دروشم جوڑ کریٹہ ہرافتا ہچ ءُ معنہ و مفہوم متوکہ۔ عکس کشاٹہ، بلکن اندا کنا مقدر مرے۔ اِرا یا مسہ سال اسکان ای رنگ رنگی دُنگ، محلول و پُچ آتیٹ ڈُب ہلوک مسوٹ۔ دیری رنگ، پوغ و آئل آن عکس کشیسہ کریٹ۔ ای پُھل، میوہ، سمندر، کشتی، جنگل، ساحل و لوچ زالبول تا عکس جوڑ کریٹ۔ ای بد ءُ عکس کشوک اس اَلوٹ ولے جوانو عکس کش اس ہم جوڑ مننگ کتوٹ۔ دُن سرپد مبو، مصوری اُست ئنا لاڑ سلوک مس۔ کنا جوڑ کروک عکس آک کنا اُست ئنا توار ءِ جذب کننگ کتور۔ اسہ بے جاراتی اس کنے تہہ آن کرونڈیسہ کرے۔ ای گمان کریٹہ کہ رنگ ئنا ہچو توار اس اف، دا تو بیرہ اسہ زیباو چُنا ئسے ولے ہیت کننگ آن نیست۔
چانڑدہمیکو سال کنے آ زیمل نا دُھن سوار مس۔ کنا خیال اس کہ توار تا جہان زیات شابیت و سیر ءِ۔ لکیر آتا جہان نا مون آ، دا آزاتی نا جہان نا پارہ غا ملنگوک درغ پک مننگ کیک۔ گڑا زیمل نا استاذ تون سنگتی مس و زیمل نا کسر آ سفر بناء مس۔ ارٹمیکو سبخ آن کنے گمان مننگ مس کہ دا جمع و منفی نا جدول آنبار آمخی ڈول نا علم ئسے۔ دانا بنماس ریاضی نا کچ و برابری تیا ئٹی ءِ۔ ریاضی نا مضمون مالو آن کنے خُلیفیکہ، اندا سوب ای فیصلہ کریٹ کہ دا سفر نا ایسری دانا بناء غا کننگے۔ ای تینا ساز ءِ خساٹ، اونا تار تے کشکاٹ و اسہ پوسکنو گوڑیفنگ اسیٹ ہناٹ تماٹ۔ عکس کشی و زیمل نا آزموندہ غاک بے سُہب مسر و اوفتا ایسری اُست کٹئی دروشم ئٹ مس، واہم دا ہڑتوماک کنا فنی ودشت و کنا شئری بولی نا شون ئٹ بنماسی کڑد ایسری تسر۔
ای نوشتہ کننگ نا ایلو تلہ غاتیا سر مسوسٹ، واہم ای ماریوہ دنکہ ای کاغذ آ نوشتہ کننگ افٹ بلکن اوڑا ناچ کننگ اُٹ۔ “طفولۃ نھد”، “انتِ لی” و “سامبا” نظم آتا وختا کنے آ زیمل نا حالیت پورو تالان مروک مس۔ بھاز وخت دا حالیت کنے، ہسپانوی شاعر لورکا نا ڈول، تینا شئر تے ترند توار تون پاننگ آ بچ ایتک۔ حروفِ ابجد کنا مونا ساز نا تار تا ڈول چکنگارہ، لوز آک سُر آتا چمن زار جوڑ مریسہ چُلک خلکورہ، و ای تینا کاغذ نا مونا اندن تولوک مسوٹہ دنکہ پیانو نا مونا سازندہ۔ باگل نا معنہ غا پام کننگ آن مُست ای باگل آ پام کریٹہ و لوز آتا معنہ اسکان سر مننگ آن مُست اونا زیمل ئٹ ڈب ہلکوٹہ۔ والیری نا دا ہیت کہ “زیمل ہچس اف بیدس زیمل آن”، نوشتہ کننگ نا وخت آ ساندہ کنتون لچوک مسکہ۔
نظم ءِ ای زیمل شون تننگ نا اسہ ڈول اس سرپد مسوٹہ۔ مثیال کن کنا نظم “سامبا” زیمل نا دا عمل نا مثیال ءِ۔ اگہ نن داڑان زیمل نا پوشاک ءِ کشن گڑا داٹی دوارہ ہچس سلپرو۔ دا تلہ غان گڈ کنے آ لکیر و دروشم تا ابدالی تالان مس۔ لوز آک جتا حالیت دوئی کننگ آ لگار۔ وارس دا سیدھا لیک نا حالیت تینا کریرہ، وارس پنوک لیک و وارس چوٹ لکاٹ آ۔ اولیکو وار دن مس کہ ای جیومیٹری نا ڈول ئٹ ٹَک خلکٹ۔ کنا رہی آ نظم اسہ اندنو ماڑی اس جوڑ مس ہرانا نشخہ بندی اسہ مستری استاذ ئسے نا ڈول مرے۔ ایلو لوز آتیٹ، ای لوز آتیٹ عکس کشی بناء کریٹ۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔