ارنسٹو چی گویرا نا ڈائری
کتاب چمشانک: ھارس بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
چی گویرا (ارنسٹو گویرا) ارجنٹائن نا انقلابی راہشون اس ئس، ہرا چی نا پن ئٹ چاہنگاکہ، او 14 مئی 1928 اٹ ارجنٹائن ٹی ودی مس، چنکی آن دمہ نا ناجوڑی ٹی مننگ آن بید ام او اسہ جوانو ایتھلیٹ اس ئس و شطرنج نا ام شوقیس ئس، ورنائی ٹی اودے کتاب آتا بھاز بھلو شوق اس ئس، اونا دا نیک بختی ئس کہ اونا اُرا ٹی مُسہ ہزار آن زیات کتاب تخوک ئس، اندا کتاب آتیان اونا علم ئٹ ودیکی بس، چی گویرا میڈیکل نا خوانندہ اس ئس، اوٹی تعلیمی کیرئر نا وخت ئٹ جہانگردی نا شوق ئس ودی مس، 1950 آن 1953 اِسکان جنوبی امریکا آ مسہ وار سئیل آ ہنا، اول رند 1950 ٹی سائیکل آ 4500 کلو میٹر نا سفر ءِ براعظم نا جنوب آن شمال نا پارہ غا کرے ارٹمی رند 1951 ئٹ موٹر سائیکل آ 8 ہزار کلو میٹر سفر کرے، مسٹمیکو سفر ءِ 1953 ٹی کرے مسٹمیکو رند بھاز آ ملک آتیان تدیسہ ارافتیٹ چلی، پیرو، ایکواڈور، کولمبیا، وینیزویلا، پانامہ، برازیل، بولیوبا و کیوبا اوار ءُ، دا سفر ءِ موٹر سائیکل جرنی نا پن ئٹ یات کننگک۔ دا پن ئٹ بھاز آ کتاب آک نوشتہ کننگانو و اسہ فلم اس ام جوڑ مسنے۔
دا سفر آن چی گویرا نا تجربہ ٹی پین ودیکی بس، قطبی امریکا نا خلق آتیان و چنکا چنکا شار تیان مریسہ ہنا تو اودے دا جاغہ نا بندغ آتا زند نا حالیت غریبی و بیماریک اونا خنتے ملار او غریب آتیکن بھلو احساس ئس تخاکہ، اندا سفر نا سوب آن دا نتیجہ غا سر مس کہ کل سویلی امریکہ دا وخت کٹھ پتلی بادشاہ تا کوزہ ٹی ءِ، اندا سوب آن سرمایہ داری نظام اوڑے روتہ خلنگ ئس۔ ارا نا خیر ئٹ پین کس آخہ امریکہ تینٹ ءِ۔ او جوان چائسکہ کہ سرمایہ دارانہ نظام و اونا سرپرست امریکہ غریب آتے اسل دوست کپسہ، تو دافتا کوزہ ءِ داکان ایسر کننگ کن کنے تینا خواننگ ءِ نیمہ غا اِلوئی مریک۔ تینا مسٹمیکو سفر نا وخت او گواتیمالا ءِ سر مس اونا صدر گزمین نا برخلاف امریکی سی آئی اے سرگرم ئس تاکہ اونا حکومت ءِ ایسر کے و تینا حکمران ئس ہتے، دا سازش ئٹ اوفک سرسہب ام مسر۔ پدا پوسکن آ امریکی نا پٹو آ حکومت نا برخلاف بھاز آ کیمونسٹ گروپ آک سرگرم مسر۔ چی گویرا اوفتے کمک کرے۔ بدبختی دا مس کہ اوفک اختلاف آتا گواچی مسر۔ گزمین باغی تا راہشونی ءِ کننگ آن بید میکسیکو نا سفارت خانہ ٹی باہوٹ ہلک، اندا سوب آن اونا بحالی تحریک نزور مس و حکومتی کارندہ غاک اوفتیا زور مسر۔ چی گویرا آخر اسکان مزاحمت کرے ولے گڈسر ئٹ اودے ام تینا سفارت خانہ غان باہوٹ ہلوئی تما۔
چی گویرا 1954 ٹی میکسیکو آ ہنا۔ اوڑے اسہ سال ئس جنرل ہسپتال نا الرجی شعبہ ءِ سنبھالا، 1955 ٹی اونا اوڑدہی کیوبا نا پوسکن ردوم ہلوکا انقلابی لیڈر فیڈل کاسترو نا ایلم رائول کاسترو تون مس، ہرا چی نا سوچ آن متاثر مریسہ اودے ولدا تینا ایلم تون اوڑدہی کرفے۔ دا اوڑدہی ءِ اگہ اونا بناء نا نقطہ پاس ام رد مفرو۔ ہڑتوماک جتا انگا سوچ و نظریہ آن بید ام اسٹ ایلو ءِ متاثر کریر و چی فیڈل کاسترو نا تحریک ئٹ اوار مس۔ ہڑتوما تا نشانہ امریکی پٹو کیوبا نا حکمران باتستا ئس، ہرا ملک ءِ خورہ آنبار کُننگ ئس، دا تحریک چار سال اسکان برجاء مس، اندا وخت چی گویرا گوریلا ٹریننگ ام ہلک داٹی او سرسہب ام مس۔ کاسترو ام اونا لائخی و ڈسپلن آن بھاز متاثر ئس اندا سوب ئس کہ گڑاس وخت ئٹ اودے تینا دست ءِ راست کرے، چی گویرا نا وڑ اِنگا انقلابی تیکن اے دے مُر سلتو، کہ 1959 نا اولی سہب ئتون پِٹو آ بادشاہ ملک آن نَرنگ کن بیوس مس، انقلابی تا حکومت بس تو دافک بھلو ڈکھ و ویل آتا گواچی ئسر چی گویرا ءِ صعنت و خزانہ نا وزیر کریر، ولے انقلابی جہد نا نزدٹ اصلاحی کاریمک بھاز ڈکھیاؤ ئسر، انتئے کہ امریکہ اوفتیا گیرہ ءِ تنک کننگ ئس۔ او وڑ وڑ نا معاشی پابندی خلنگ ئس دا دور اٹ چی گویرا بھاز کوشست کرے بھاز آ ملک آتا دورہ ءِ کرے و بھاز آ بھلا بھلا مگرمچھ آتیان ڈغار تے دوئی کریسہ غریب آتیا بار چانٹ کرے ولے دا اصلاح تا تہ جوانو نتیجہ اس پیشتمتو گڑا اودے تینے ڈکھوئی تما۔
اندا ہمو وخت ئس کہ اونا تہٹی ولدا انقلابی آ باغی کاٹم ارفیسس گڑا او معاشی نزوری تون کاٹم خلنگ نا جاگہ غا کانگو آ اِننگ نا فیصلہ کرے ہراڑے اسہ پین امریکی نا پٹو ءُ حکومت ئسے نا برخلاف تحریک اس بناء مسوسس، چی گویرا 1965 ٹی جمہوری جمہوریہ کانگو آ سر مس چی گویرا تون اوار درزن آن زیات اونا وفادار انگا سنگتاک ام اوار ئسر۔ اونا بننگ نا مسخت کانگو تحریک نا راہشون آتون تینا آزموندہ تے پاننگ و اوفتون اوار جدوجہد کننگ ئس، ولے اول سر اودے پریشانی تون مون تروئی تما، دا کیوبا ہلو ہراڑے باغیک پرعزم قانود آتا پابند ئسر و نئے کہ اوفتا مخلوق نا ام اوفتیکن جوانو جوزہ اس ئس۔ دا نزدئٹ کانگو ٹی دا گڑاک الور ارا ہر دننگا تحریک نا سرسہبی کن المی ئسر۔ دافتے او جاغہ نا زبان ام بتوکہ اندا سوب دافتے تینا خیال آتے درشان کننگ کن ترجمہ کروک ئسے نا کمک ءِ ہلوئی تماکہ، سی آئی اے ام دا علاقہ ٹی جوان سرگرم ئس۔ تینا مخبر آتا سوب آن دافتا ہر کاریم و کڑد آن واخب ئس۔ چی گویرا کم و ود ہفت تو اوڑے مس، گڈ سرئٹ ناجوڑی و کانگو نا لیڈر آتا سستی و مخلوق نا انقلاب آن مُری نا سوب آن بے امیت مس۔ اگہ او اوڑے گڈیکو ساہ اسکان جنگ کننگ خواہسکہ، ولے کاسترو نا المی آ کلہو تا سوب آن کانگو آن پیشتما۔
دراخ و جوڑ مننگ تون چی گویرا ایلو سرگرمی کن بولیویا ءِ گچین کرے ہراڑے اسہ پین امریکہ نا پٹو حکومت اس آلم نا دتر تے چوشنگ ئس۔ او 1966 نا گڈسر ئٹ بولیویا ءِ سر مس بولیویا نا مش تیٹ تینا پنجاہ سنگت آتون اوار تحریک نا بناء ءِ کرے۔ بناء ٹی اوفتے جوان سرسہبی رسینگا بھاز آ جنگ آتیٹ بولیوین آرمی ءِ جوان نسخان تا گواچی کریر، دا تحریک اوڑکن مرگ ئنا سوب جوڑ مس انتئیکہ دا اوفتے بھاز نسخان تسوسس۔ ولے ہرا پلاننگ ئٹ بسوسس او وڑ متو، داڑے بھاز آ گپاک اونا سوچ آن چَپ پیشتمار۔ کانگو نا وڑ داڑے ام آلم تحریک تون ہمگرنچ ہلو و داڑے بھلو بندغ اس حکومت نا مخبر ئس، ارٹمیکو ہیت دا اونا خیال ئٹ کہ بیرہ بولیوین فوج تون جنگ کروئی تمک ولے داڑے بننگ آن گُڈ سما تما کہ امریکہ داڑے ام پورا ئس۔ یعنی اودے بولیوین فوج تون اوار امریکہ نا کمانڈو تون ام مون پہ مون مروئی ئس، داڑان بید اودے بھلو دک ئس دن لگا کہ اونا کیوبا تون ریڈیو رابطہ کاٹ مس دا وڑ اونا کمک نا امیت ایسر مس، 7 اکتوبر 1967 نا سہب اسہ علاقئی مخبر اس خڑک ئنا فوجی اڈہ ءِ چی گویرا و اونا سنگت آتا جاگہ نا ڈس ءِ تس ہراڑان فوج حرکت ئٹ بس۔ کانگو آن امریکی فوج اونا رند ئٹ جوان تماسس تو دا آپریشن ئٹ بولیوین فوج نا کمک ءِ سی آئی اے جوان کرے۔ ولدا پلاننگ اسیٹ چی گویرا و اونا سنگت آتے مش اسیٹ گٹ کریر۔
دا آپریشن ئٹ، 1800 فوجی اوار ئسر سی آئی اے اوفتا راہشونی ءِ کننگ ئس چی گویرا و اونا لشکر دافتون مون تسر ولے دژمن زوراک ئس۔ سنگت آتے تہ خلکر چی گویرا ٹپی مس۔ گڑا اودے ہلکر گم و گار کریر، جوان سزا تسر تہ کہ ہیت کے ولے اسہ فوجی ئسے نا پاننگ ءِ کہ چی گویرا ٹپی مننگ آن پد ہم است جم خنتے خنتیٹ خلککہ ہیت کریکہ۔ اونا خنتیٹ دنو تاثیر اس ئس کہ دژمن اونا خنتے سیل کننگ کتوکہ، آفیسر آک بسر و سوج کریر ولے اوفتا سوج آتا ورندی ءِ ام تتوکہ، اسہ وار سگریٹ ئسے نا خواست کرے تو ای تسٹ تہ گڑا خوش مس کنے منتوار ام پارے۔ اِرا دے نا لٹ تننگ آن گُڈ ام اِچ ئس دوئی متو گڑا صدر ءِ رپورٹ تسر، صدر مرگ ئنا فرمان تس، سی آئی اے خواہسکہ کہ چی ءِ پانامہ غا دیر اوڑے سی آئی اے نا اسپیشل ٹیم اوڑان سر و سوج کے ولے صدر ءِ خُلیس ئس کہ او نرا ولدا واپس برو حکومت ءِ بھیم ئٹی شاغو دا سوب آن صدر تینا حکم آ سلوک ئس۔
صدر نا فرمان پورو مس و چی گویرا ءِ ہمو شام نا شرابی آ جلاد نا دوٹی تسر ہرا جنگ ئٹ تینا مسہ فوجی تا نسخان ارفیسس، چی گویرا ءِ اوفتا مرگ ئنا زمہ وار تکاکہ ہرا وخت چی گویرا اونا رئی آ سر مس تو اودے سوختہ کرے و شرابی صدر نا پاننگ نا ردئٹ اودے نو سُم خلک۔ چی دا جہان آن رخصت کرے۔ دافتا پلاننگ ئس کہ چی گویرا ءِ ہمو جنگ ئنا میدان ٹی خسن۔ ولدا پڑو مس کہ اودے مقابلہ ٹی خلنگانے۔
چی گویرا نا رخصتی ءِ 46 سال مننگے ولے وا ام عوام نا است اٹ زندہ ءِ تینا اصول، لائخی و سرداری نظام نا برخلاف بغاوت و انقلابی سوچ نا سوب آن، اونا پنی آ عکس ہرا 1960 اٹ النگاسس۔ جہان ٹی کل آن زیادہ پرنٹ مروکا عکس ءِ، ہرا جہان نا ہر کنڈ آ سر مسنے، خاص ہمو ڈیہہ تیٹ ہراڑے انقلابی تحریک آک برجاء ءُ۔ دا غلط فہمی ئسے کہ چی گویرا ہر باغی نا ہیرو ءِ دنکہ مست ئنا سال آتیٹ قطبی سوڈان ٹی آجوئی دوست آک اونا عکس تون اوار خننگارہ۔ دا ہیت پوہ مننگ خوائک کہ باغیک ملک آن آجوئی خوارہ و انقلابیک نا لائخ آ حکومت نا برخلاف تحریک چلیفرہ ءُ چی گویرا نا کارکڑد انگا تحریک آکو۔
چی گویرا نا شخصیت دائسکان ہم کیوبا ٹی اسہ نیشنل ہیرو ئسے نا ءِ اگہ کیوبا اونا لمہ دھرتی اف۔ اودے اونا جند ئنا لمہ دھرتی ارجنٹائن ٹی ام اسہ ہیرو اس تکنگک۔