کتاب: ”کاغذی پُھل آک“ آ چمشانک اس
نوشت: ابرم مامسنی
دی بلوچستان پوسٹ
عتیق آسکوہ نا دا براہوئی بولی اٹ مٹ کروکا چارمی کتاب ءِ۔ داکان مُست اونا کتاب مشی آ بانز (2015) و ندارہ (2018) و گل خان نصیر شینک مسونو. مشی آ بانز ڈاکٹر عنبرین مینگل نا اردو ٹی لکھوک کتاب ’’ُپہاڑی عقاب‘‘ نا براہوئی مٹ ءِ و ’’ندارہ‘‘ ایلو بولی تیان ہلوک آ افسانہ تا براہوئی مٹ ءِ و “گل خان نصیر” ڈاکٹر شاہ محمد مری نا گل خان نصیر نا زند، جہد و کاریم تا زی آ لکھوک کتاب نا براہوئی مٹ ءِ۔
ننا براہوئی بولی ٹی پین بولی تیان مٹ کننگ و شینک کننگ نا کُنڈا ننا لکھوکاک داخہ پام کتنو ولے عتیق کونا خوانوک و تینا بولی تون مہر کروکا تا سوب آن داسا ننا لکھوکاک ادب نا دا بشخ آ ہم کاریم کننگو دیخہ دیخہ۔ پین آ بولی تیان تینا لمئی بولی اٹ مٹ کننگ کنا خیال پائے گڑا ءِ تینٹ تینا زبانٹ تخلیق کننگ آن زیات کبین ءِ۔ انتیکہ ہراتم نی گڑاس تینا جند نا بولی اٹ لکھاس، نی جوانی اٹ سرپند ہم مریسہ کہ ہرا ہرا لوظاک کنا لکھوک آ افسانہ نا جون ٹی ساہ شارہ۔ ولے پین بولی تیان مٹ کننگ دا وڑ افک۔ ایلو بولی تیان افسانہ و نوشت آتے تینا بولی اٹ مٹ کننگ اُست نا آپریشن نا وڑ ءِ۔ اگہ نی جوانی ٹی مٹ کننگ اٹ سرسہب مسوس تو سرپند مر کہ نا آپریشن سرسہب نہ تو بے سہب۔ بے سہب مننگ معنہ نی تینا زبان اٹ ہمو اصل کسہ ءِ ایسوس ولے زندہ کننگ کتوس بلکہ کسہ کسک، زوال مس۔
عتیق دا حوالہ اٹ سرسہب خننگک۔ اونا کروکا کاریم نا دا خاصیت ءِ کہ او اصل افسانہ تے تینا بولی اٹ مٹ کننگ اٹ ہمو کُل احساس و سبخ تے ہمو وڑ اتیک ہرا وڑ کہ اصل نوشتکار ایسونے۔ مننگ کرو دا جہد اٹ عتیق وختس بے سہب ہم مسونے ولے داسا اونا کروکا افسانہ و نوشت آتا مٹ آن اندن لگک کہ داسا او دا فن نا بڑزی و شیفی تے جوانی اٹ سرپند مننگے۔
عتیق نا دا کتاب ”کاغذی پھل آک“ ٹی جہانی ادب آن ہلوک جتا جتا انگا نوشتکار تا جتا جتا انگا افسانہ و نوشت آک براہوئی بولی ٹی ساڑی ءُ۔ عتیق نا کتاب ءِ ہرا گڑا اونا براہوئی ٹی مٹ مروکا ایلو کتاب یا اونا جند نا کتاب تیان جتا کیک او دادے کہ دا کتاب اٹ ادب نا بیرہ اسہ بشخ اس اف۔ عتیق نا لکھوک ادب نا دا بشخ (پین بولی تیان مٹ کننگ) ئٹی ننے، ادب نا مُسہ پین بشخ دو بریرہ۔ اولی بشخ چُنکا افسانہ تئے۔ دا افسانہ تیٹ دنیا جہان نا جتا جتا انگا نوشتکار آتا لکھوک پنی آ افسانہ غاک ساڑی ءُ۔ کنے عتیق نا گچین کروکا افسانہ غاک براہوئی مٹ ئٹی دا سوب آن ہم دوست بسر کہ دافتیٹ ہمو افسانہ غاک ہم ساڑی اریر ہرا تینا اصل دروشم اٹ کنا اُست ءِ دریسر و براہوئی مٹ اٹ انداخہ پین دوست بسر۔ دا افسانہ غاتیٹ نود بندگ نا ’’موتشن‘‘، مہر میر نا لکھوک ’’سازین و جلہو‘‘، گیبریل گارشیا مارکیز نا لکھوک ’’کاغذی پھل آک“ و ”اندن اسہ دے اس‘‘ اوار ءِ۔ دا افسانہ تے خواننگ آن پد خبر مس کہ عتیق نا افسانہ تا گچین کننگ اخس زبر ءِ۔ خوانوک سرپند مریک کہ عتیق اخس خوڑتی اٹ ننا داپار ایپار یعنی کہ ڈیہہ و ڈغار نا حالیت و ننا نفسیات آتیان چاہنداری تخک۔
دا کتاب نا ارٹمی بشخ نوشت (آرٹیکل، تجزیہ) تئے۔ داتیٹ ڈاکٹر مبارک علی، برزکوہی، ڈاکٹر خالد سہیل کونا پنی آ نوشتکار آتا نوشت آک ساڑی ءُ۔ آن، اسہ گڑاس ای سرپند متوٹ یا عتیق رد کرینے او دادے کہ برزکوہی نا لکھوک ’’پوسکنا سال‘‘ اسہ چنکو افسانہ ئسے۔ دادے کنا خیالٹ چنکا افسانہ تا لڑ ٹی مروہی ئس۔ خبر اف انتئے عتیق دادے نوشت آتون اوار کرینے۔ بہرحال، دانا ورندی ءِ عتیق تینٹ جوانی اٹ تننگ کرو۔ مسٹمیکو بشخ دنیا جہان اٹ تینا جتا انگا سوج، جیرت و ہمت، کاریم تیان جہان اٹ پنی مروکا بندغ تئے۔ دافتیٹ نوبیل داد دوہی کروک ’’ناڈائن گولیمر‘‘، جنگ آزاتی نا راہشون ’’گل بی بی‘‘ و ’’وکٹر جارا‘‘ و گڑاس پین بندغ تا زند و بود، کاریم و جہد نا زی آ لکھوک نوشت آک ساڑی ءُ۔
اسہ پین گڑاس، عتیق چنکا افسانہ تا مونا لکھانے بلوچستان ادب آن، جرمن ادب آن، یا لاطینی امریکہ ادب آن یا پین۔ داڑان بندغ سرپند مریک کہ عتیق افسانہ تے بولی آخہ بلکہ جاغہ نا بنیات آ بشخانے۔ ولے اندا لڑ ٹی نن خنینا کہ منیر شمیم و سبط حسن نا افسانہ تا مونا لکھوکے کہ اردو ادب آن۔ ای اخس کہ پہہ مریوہ تو اردو جاغہ ئسے نا پن اف بلکہ بولی ئسے۔ تو داڑے کنا سمجھ کاریم کتو کہ عتیق کُل نوشت آتا مونا ہمو جاغہ تا پن تے لکھانے ہرا ہمو نوشتکار تا بودی جاغہ مسونے۔ تو سبط حسن و منیر شمیم نا افسانہ تا مونے اردو ادب انتئے لکھانے۔ اگہ دافتا لکھوک آک اردو بولی ٹی ءُ اندا خاطران لکھانے تا تو دا حسابٹ مہر میر نا لکھوک ساڑی افسانہ غاک ہم اردو بولی ٹی لکھنگانو تو اوفتے ہم گڑا اردو ادب لکھنگ مروس ولے اوفتا مونا بلوچستان ادب لکھوکے۔ دا گڑا کنے تو گوڑیفے، دا نا سرجم انگا ورندی ءِ ہم عتیق تننگ کرو کہ انتئے دُن کرینے۔
سرجم و آخر اٹ ہرا گڑا دا کتاب ءِ اونا بشخ آتیان بیدس خواننگ نا لاہخ کیک او دادے کہ داڑٹی کمپوزنگ (املا) نا اچو ردی اس ملپک۔ ایہن تو ننا براہوئی بولی نا کتاباک پین اخس جوان و گچین مریر ولے کمپوزنگ نا ردی تیان پُر ءُ۔ ہرافتیان کنے تو باز بد بریک، کنا خواننگ نا مُچ مُوڈ ہموفتیان خراب مریک۔ ولے عتیق نا لکھوک دا کتاب ٹی ای اسہ چنکو ردی ئسے آن بیدس پین اچو کمپوزنگ نا ردی اس خنتوٹ۔ داڑان معلوم مریک کہ عتیق دا کتاب ءِ شینک کننگ آن مُست اخس خوڑتی تینٹ اُرانے، خوانانے۔ داڑان بیدس عتیق نا مالو نا شینک مروکا کتاب تا حسابٹ، عتیق دا کتاب اٹ براہوئی بولی نا ہمو لوظ آتے ہم زندگی کن ایسونے ہرافتا نشان گوہنگانے، ہرا وخت نا ظلم و ننا تینا بے قدری آن ایلو بولی تا باریم تا شیف آ ڈم ہلکونو، گڑاس ساہ تسونو و گڑاس ساہ تننگو۔