سیو اسٹوڈنٹس فیوچر نا کنڈ آن خضدار ئٹی ڈاکٹر مبارک علی نا “تاریخ اور سیاست” پنی کتاب آ جاچی و تبصراتی اسٹڈی سرکل اڈ تننگا۔
اسٹڈی سرکل تنظیم نا ایجوکیشنل سیکریٹری سلیم بلوچ و ایلو زمہ وار آتا ساڑی گری ٹی اڈ تننگا ہرا ٹی تران کروک نعمان بلوچ ئس۔
پن کروک کتاب نا بابت تران کریسہ نعمان بلوچ نا پاننگ ئس کہ اسہ کتاب ئسے خواننگ آن مُست اونا نوشتکار نا بابت ئٹ چاہنداری المی ءِ انتئے کہ نوشتکار غیر جانبداری یا گواچنی نا جانبداری نا درشانی کپک۔
پن کروک کتاب نا توشتکار بھاز کتاب جتا سرحال آ تیا لکھانے ہرافتے خواننگ آن خوانوکا ءِ دا سما تمک کہ او غیر جانبدار و گواچنی تے بیان کیک، ڈاکٹر مبارک علی اسہ محقق و تاریخ نوشتوک ئسے ہرا تاریخ نا جتا سرحال آ تیا کتاب لکھانے۔
دا کتاب اسہ مستند کتاب ئسے ہرا تدوک وخت ئنا درغ آ تیان سیاست و چاگڑد نا ہمو پاسو تے نظر ئٹ تخیسہ لکھنگانے ہرافتے الس ءِ اقتدار پسند طاغت آک ساندہ سیاسی حوالہ ئٹ یا تو تاریخ ءِ پرغیسہ و تاب تریسہ یا تو تاریخ ءِ محدود کریسہ و گواچنی تے ڈھکیسہ الس ءِ چادی جوڑ کننگ نا کوشست کرینو۔
اونا پاننگ ئس کہ تدوک وخت ئٹی ئٹی دا نا مثیال دادے کہ گیشتری ریاست و ایلو جاگہ غا تا تاریخ ءِ بے چاننگی نا سوب آن تینے طاغت دار پوہ مریسہ نرگسیت نا گواچی مریسہ تاریخی عمل نا بشخ جوڑ مننگ کیر۔
ہنوکا وخت ئٹی بادشاہی بست و بند و اینو نا وخت ئٹی جمہوریت نا چادر ئٹی ڈھکوک اقتدار نا بین ئنا خلوک تینا اُست خواہ تاریخ لکھیسہ یا لکھفیسہ تاریخی عمل ئٹی جانبداری کننگ خواہرہ ولے جہان کیہی وار دا ہیت ءِ عملی وڑ ئٹ چکاسانے کہ تاریخی عمل ہچبر ہم جانبدار مننگ کپک چائے فطرت آن چپ دا عمل ءِ کتابی پنّو آ تیٹ اخس کہ جانبدار پاش کیر۔
بیرہ پن ئنا تاریخ توشتوک آک تاریخ ءِ تینا خواجہ غا تا مسخت نا ایسری ٹی کارمرز کریسہ خار و تعصب ءِ مونی دننگ نا کاریم کرینو، خواننگ جاہ تیٹ زہن سازی کن سرمایہ دار و اقتدار پسند طاغت آک بیرہ ہمو مواد نا کمک ہلیرہ ہرا ساڑی سیاسی خواست آتا بشخ ءِ، یورپی قوم آک محکوم قوم آتے مغربی تہذیب ئٹی اوار شاغیسہ اوفتا یکئی آ کاری ضرب خلیسہ وفتا تہزیبی چاہنداری ءِ ایسر کریسہ اوفتا تاریخ ءِ لتاڑا۔ سامراج جہان ئٹی اینو ہم جتا وڑ ئٹ ئٹ پد تموک قوم آتا تاریخ ءِ لتاڑنگ نا عمل ءِ برجاء تخانے۔
دا خطہ ٹی تاریخ لکھوکا تا کنڈ آن تاریخ ئٹی وڑنگ و بے وڑنگ و مذہبی عقیدہ آتے کارمرز کریسہ تاریخ ءِ لتاڑنگ نا اندازہ نن اندا ہیت آن ارزانی ئٹ خلنگ کینہ کہ امر داڑے تاریخ ءِ محمد بن قاسم آن پد ئنا دور ئٹ لکھیسہ مُست ئنا دور آتیان خن تے ہڑسیرہ، یا مغلیہ دور ئٹی تاریخ ءِ اشوک و اکبری دور ئٹی ونڈ کیرہ، اسلامی تاریخ ئٹی تاریخ ءِ دور جاہلیت و ایلو دور آ تیٹ ونڈ کننگ نا سوب آن دور جاہلیت نا تصور مسلمان چاگڑد نا تاریخی شعور ءِ باز نسخان تسنے۔ دا گمان ءِ بنیات جوڑ کریسہ تدوکا عہد نا مطالعہ ءِ بیکار پاننگا و دا دور ئنا علمی کارنامہ آتے کافر آتا ودی کروک پاننگا۔
ودیک اونا پاننگ ئس کہ توشتکار نا پاننگ نا رد ئٹ ننا تاریخ نوآبادیاتی دور آن باز زیمی مسنے مُچا تاریخ ءِ مذہبی نقطہ نظر نا رد ئٹ بیان کننگانے، پوسکنا تاریخ ءِ دا وڑ ئٹ ترتیب ایتنگ مرے کہ چاگڑد ئٹی فرقہ واریت و تنگ نظری نا مارشت آک کھٹیر۔
پن کروک کتاب نا خواننگ آن دا ہیت پاش مریک کہ حکمران آک تینا تاریخ نویس آتا کمک ئٹ تاریخ ءِ ساندہ لتاڑنگ نا کوشست آ تیا زور تسنو، تاریخ ءِ اندن نشان تننگانے اندن کہ تاریخ شخصیت آتا ملکیت ءِ، مصنف دا ردی تا وضاحت دا لوز آ تیٹ کیک، ” تاریخی عمل ہرا وخت مونی کائک تو او اسہ خاص شخصیت ئسے نا محتاج مفک انتئے کہ حالیت آتا زور داخس در ترند مریک کہ اسہ کاریم اس المی ایسر مریک۔ ہرا وخت یورپ نا چاگڑد ئٹی پانزدمی صدی آن در و بدل بناء مس تو او حالیت ئٹی او تجارت کن دریابی کسر تا پٹ و پول کریر و اندا خواست ئنا رد ئٹ واسکوڈی گاما و کولمبس پوسکنو کسر و ڈیھ تے دریافت کریر۔ ولے اگہ دا متورہ ہم دا کسر تا دریافت المی مسکہ انتئے دا حالیت و وخت ئنا خواست ئس۔ و ہراڑے حالیت آک اوفتے ودی کریر ہموڑے دا پین کس ءِ ہم ودی کننگ کریرہ۔”
اونا پاننگ ئس کہ بلوچ تاریخ ہم اندا زوراکی نا گواچی مسنے۔ ڈنی تاریخ توشتوک آک تینا اُست خواہ تاریخ لکھسہ و تاریخی گواچنی تے پرغیسہ و تاب تریسہ بلوچ قوم ءِ لسانی کنفیوژن، نصب العین وغیرہ ٹی سرگیچ کرینو، بلوچ تاریخ توشتوک آک اسہ ہد اسکان تو تاریخی گواچنی تیا سائنسی و تحقیقی کاریم ساڑی ارے ولے وا ہم باز انگا گمان آک داسکان ساڑے ءُ ہراڑ کن ورنا تپہ خاص وڑ ئٹ خوانندہ تپہ ءِ تاریخ آ سائنسی بنیات آ تیا پٹ و پول کریسہ دا گمان آتے مُر کننگ نا بکار ءِ۔
اسٹڈی سرکل نا گڈ سر ئٹی اوار مروکا ہم سرحال نا بابت ئٹ تینا مثبت خیال آتا درشانی کریر و اوار مروکا تا سوج آتا شابیتی ورندی تننگا۔