گوادر ئٹ انت مننگے؟
ٹی بی پی تیدری
نوشت: زارین بلوچ
اسہ سال ئسے نا وخت آن گڈ گوادر اسہ وار پدا راجی ہیت ئٹ اوار مسنے۔ جماعت اسلامی بلوچستان نا جنرل سیکریٹری مولانا ہدایتالرحمٰن نا سروکی ٹی حق دو تحریک نا مُخ تف آک اِرا توہ آن گوادر ئٹ برانز کننگو، ہرا تدوکا سال ئنا بھلا برانز آتا درشانی کیک،ہراڑے ہزار آ بندغ آک سڑک آتیا پیشتمار، و بھلو وخت ئسے آن برجاء برانز ئٹ ہندی ویل آتا ایسری نا خواست کننگ ئسر ولے تدوکا سالآن چپ دا وار حالیت ہموتم خراب مس ہراتم قانود ٹہیفوک ادارہ غاک برانز کروک آتون مون تسر۔ پولیس برانزی تا ٹولی تیا آنسو گیسخسا، اوفتیا لٹ و کٹ کرے، و کہی درزن تے دزگیر کرے۔
دا چک تاڑ ئٹ اسہ کانسٹیبل اس سم ئنا لگنگ آن مرگ ئنا گواچی مس، و بلوچستان حکومت دا تدینی کن حق دو تحریک نا راہشون تابرخلاف کیس خلک، ہراڑان بے ایمنی گیشتر ودا۔ اندن کہ نازرک حالیت نا وس آن پیشتمنگ نا خُلیس ئس، کوالخواک گوادر ءِ گھیرہکریر، اسہ سخت اشتافی ءُ قانود اس ٹہیفنگا، شار ئٹ پیہنگ نا کسر تے بند کریر، سیلولر و انٹرنیٹ سروس آک بند کننگار، و برانزی تےراست، چپ و نیام آن گھیرہ کننگا۔ دا “گینگسٹر چالاخیک” منہ بندغ ءِ سوختہ کننگ نا پابند ئسر، و اوفک یخینی وڑ ئٹ اندن کریر۔ہندی و جہانی بندغی حق آتا ٹولیک حالیت نا نوٹس ہلکر و پاکستانی کوالخواہ تیان خواست کریر کہ او گھیرہ ءِ ایسر کیر، برانزی تےتینا خُلیس تا درشانی کننگ نا موکل ایتر، و اوفتا خواست آتے پوروْ کیر۔
گوادر نا بندغ آک تینا بنداوی حق آتا خواست کننگو، تینا دیر تیٹ مچی ہلوک آتا بننگ، بلوچستان نا دریاب آتیا بیدس قانودی ٹرالنگ آرکھ، جاب مارکیٹ ئٹ ہندی بندغ آتا زیات اوار مننگ، بندغ آتا ہڑدے نا زند ئٹ سیکورٹی فورسز آتا اوار مننگے کچ ئٹ کننگ، معیاریجانجوڑی نا خیالداری و معیاری تعلیم تننگ، سیکورٹی چوکی تیٹ کمبوتی تون اوار ایران تون تجارت ءِ آزاد کننگ۔ دا جائز خواست ءُ، ودافتا پوروْ کننگ نا خواست آک پوسکنو ہیت افس۔ دافتا توار ہموتم آن بِننگ ئٹ بسکہ ہراتم گوادر چینی سرمایہ کاری نا ارب آ ڈالر تاسوب آن کراچی آن پد ایلو اہم بندرگاہ و ڈیہہ ٹی پامداری نا بنجا جوڑ مس۔
بیش ہمودے بس جُل تہ بدل ءِ۔ دیمروی کروک بے ایمنی تینا وڑ ئنا اولیکو تدینی اف، دا تدوکا سال اندا ویل آتا ایسری کن حق دو تحریکنا مُخ تف آتا کنڈ آن کروکا بھلا برانز آتا درشانی کیک۔ بلکن دا ہڑدے نا کاریم اس جوڑ مسنے، ہزار آتا کچ ئٹ بندغ آک سڑک آتیاپشتمنگو تینا خواست آتا پوروْ مننگ کن۔ خوانندہ غاک معیاری تعلیم نا خواست کننگو، ماہی گیر آک تینا اِرغ و دیر اکن خواست کننگو۔تاجر آک ایران تون تجارت ئٹی آسراتی خوائنگو۔ و ہر اسٹ امنائی وڑ ئٹ بلوچستان ءِ بیدس فوجی جوڑ کننگ نا خواست کننگے۔حکومتی کوالخواک برانزی تون اوڑدئی کریسہ سودہ بازی کیرہ، اوفتے باوری ترفرہ کہ اوفتا گلہ تے ہفتہ تیٹ مُر کننگو و اوفتے برانز ءِایسر کرفرہ۔ برانزیک اندا اومیت تون تینا ہڑدے نا زند ئٹ پدا کارہ کہ دا وار جتاء مرو، ولے وخت گدرینگک، ہفتہ غاک توہ تیٹ و آخرسال آتیٹ ولے ہچ اس بدل مفک۔ دروہ نا مارشت کریسہ برانزیک پدا سڑک آتیا بریرہ، اندا ویل آتا ایسری کن، و پدا اندا کل کاریمکدوارہ مریرہ۔
دا تدینیک تینے ٹی اسہ وے ایسر مروک شیطانی چکر ئسے پیری ایترہ، برانز آن گڈ گپ و تران مریک، ہرانا سوب آن پین ترندو برانزمریک ولے اسہ وسائت ئسے کہ “ہمو کُچک آنبار ءِ ہرا تینا لِٹک نا رند ئٹ رمب کیک۔“
حق دو تحریک انت خواہک؟
حق دو تحریک اسہ حق خواہوکو تحریک ئسے، ہرا گوادر نا الس ئنا حق آتا علمبردار ءِ۔ دا تدوکا سال ہمو وخت قومی سطح آ روشنائیٹی بس ہرا وخت او گوادر ئٹ اسہ تاریخی برانز اس کرے۔ اشتماع نا فضائی فوٹیج ئٹ کسر، کوچہ، چھت، ساحل و عملی وڑ آ ہر جاگہغا بندغ آتا سمندر اس خننگا۔ ایب کیب ئنا خلق و شار ئنا بندغ آک ہم گوادر نا سفر کریسہ تینا توار ءِ بننگ بناء مسر۔
حق دو تحریک مُسہ خواست مونا ہیس ہرافتے حکومت منا کہ او جائز ءُ و جائز ئسر، اوفتا ایسری نا قول کرے۔ یک و نیم سال پد، برانزکروکا اندا ویل آتا ایسری نا خواست کریسہ دوارہ کسر تیا پیشتمار۔
کُل آن مُست، برانز کروکا پاریر کہ کیہی بھلو ٹرالر بلوچستان نا دیر ئٹ بیدس جانچ آن مچی ہلیرہ۔ او چنکا مچھی تے ہلیرہ وٹیکنالوجی و مچی ہلنگ نا وڑ و ڈول ءِ کاریم ئٹ ہتیرہ ہرا سمندری حیات کن نسخان ءِ و اندا سوب آن رکھ خلوک ءِ۔ گوادر و اوڑتونگنڈوک علاقہ آتیٹ ہندی کمیونٹی تا زند تیوہ اندا مچی ہلنگ ئٹی ءِ۔ ہمسایہ علاقہ آک اندن کہ سندھ و اوڑان بیدس کوریا و جاپان کون آڈیہہ تیان ہم ٹرالر آک بلوچستان نا دیر ئٹ مچی ہلنگ کن بریرہ ہراڑان ہندی مچی ہلوکا تا مچی ہلنگ باز زیمی مریک۔ حکومت چینیٹرالر آتے ساحل آن مچی ہلنگ نا لائسنس ہم تسنے۔ ہندی مخلوق تینا چنکا کشتی و مچی ہلنگ نا روایتی وڑ و ڈول ئٹ بھلا و پوسکناچینی کشتی تا مقابلہ کننگ کپسہ۔ ٹرالر آتا ساڑی مننگ اوفتے وارخواہی تیان پد بٹینے و ہندی مچی ہلوکا تے بین ئنا خلیس ارے۔
ارٹمیکو، برانز کروکا مکران نا علاقہ، خاص وڑ ئٹ گوادر ئٹ بھلو فوج ئسے نا مننگ آ نغد کاری کیرہ۔ چین ئنا باسک آتے بلوچ “آزادیخواہوک ” تنظیم آتیان بچفنگ کن ہزار آ سیکورٹی فورسز آتے تخنگانے، ہرافتا علاقہ ٹی پاش گام ارے۔ دا علاقہ نا رکھوک تنصیبات وچوکی تیان پُر ءِ، ہراکان لس مخلوق نا ہن ءَ بر کبین ءِ۔ سیکورٹی فورسز آتا دو آن ہندی بندغ آتون بے شرفی نا تدینی تا حوال ہمرسینگک، ہراڑان ہندی بندغ آک و بست و بند نا نیامٹ چک و تاڑ پین ودانے و بدری نا مارشت ئٹ ودکی مسنے۔
مسٹمیکو، برانز کروکا تا خواست ءِ کہ ایران تون بے دودی تجارت آ رکھ آتے خلکن کننگ مرے۔ بلوچستان ئٹ روزگار نا نیستی ناخواست ءِ کہ بندغ آتے کم پوریا ہلنگ کن پین کسر پٹوئی تمنگ ءِ، اندن کہ ایران تون بے رسمی تجارت۔ دا تجارت کاغذ آتیا بےقانودی ءِولے دا راستکی نا سوب آن باز آ قانودی ءِ کہ سیم ئنا سیکورٹی فورسز آک اسمگلر آتے اوکان گدرینگ کن رشوت ہلیرہ۔ اسمگلنگپاکستانی کوالخواہ تا زہن آتیٹ وقتاً فوقتاً اسہ باضمیر راگ جمائفک، و او بے قانودی تجارت نا بر خلاف کریک ڈاؤن کننگ کن اسہپوسکنو اسکیم ئسیتون بریرہ، اندن کہ تجارت ءِ سُست کننگ کن ٹوکن سسٹم کون آ گامک مونا ہتنگ، و وخت وخت سیم ءِ تیوہ بندکننگ۔
اندنکہ کس تور کننگ کیک، دا تجارت آن سواد ارفوکا بندغ آک یعنی پاک –ایران سیم ئنا ہمسایہ خلق آتیٹ تاجر و تاجر آتا کنڈ آن بھلوکچ اسیٹ توار توار بناء مسنے۔ اوفتا پاننگ ءِ کہ ٹوکن سسٹم کون آ سخت گام تیٹ پاکستانی کوالخواک اوفتیان اوفتا اسٹ انگا پوریا ءِہم پُلنگ ءُ۔ گوادر ئٹ تاجر آک ہم برانز ئٹ اوار مسنو، ایران تون تجارت آ رعایت نا خواست کننگ ءُ۔
برانز کروکا تا خواست آک جائز ءُ و بلوچستان آ زیمی مروکا کڑمب آ بے جاراتی نا درشانی کیرہ، انتئے کہ اونگان نا بندغ آک محسوسکیرہ کہ سیندک، سی پیک، ریکوڈک کون آ ایلو منصوبہ آک اوفتیکن ہچ کتور۔ باز آ بندغ آتا پاننگ ءِ کہ مولانا ہدایت الرحمان نا سیاسیاست خواہیک ءُ، و اونا پنی مننگ ئٹی کمبوتی بسنے و ہرانا سوب آن اونا مخ تفی ٹی ہم کمبوتی بسنے ولے دا گواچنی آن نمن کننگ مفککہ او مکران نا علاقہ آتا بندغ آتون جوڑ توڑ کرینے، ہرا محسوس کیرہ کہ اوفتے اسٹیبلشمنٹ نا مخ تفی تُد مروک سیاستدانوں آکریفینو۔
برجاء سرگڑدانی:
27 اکتوبر آن بناء مروکا حق دو تحریک نا سیوتی اِرا توہ آن زیات وخت آن برانز کننگ ئسر، ہرا وخت اسکان اوفتا خواست آتیا حکومتنا خف تیا بوڈ اس کنتو و اوکان پد برانز کروکاک ہر وڑ ئنا ہن و بر نا کسر تے بند کریر و اسہ ایکسپریس وے سے بند کریر ہرا گوادرپورٹ نا کنڈ آ ہناکہ۔ اوفتا کلہو پاش ئس کہ بلوچستان حکومت تینا خدو نا کروکا قول آتیان مون ہڑسانے و تینا قول ءِ پورو کننگ ئٹبےسہب مسنے۔
ہرانا ورندی ٹی، بلوچستان حکومت برانز کروکا تیا آہنی دو ئٹ جلہو کرے، ہراٹی پنچ آن زیات بندغ آ اشتماع ٹی رکھ ئنا سختدمدستی قانود خلنگا۔ برانز کروکاک کسر تیا پیشتمار و دزگیر مسر، و ایب کیب ئنا شار تیان گیشتر بندغ آک برانز ئٹ اوار مریسہکریر۔ بلوچستان حکومت حالیت ءِ کنٹرول کننگ کن گوادر ئٹ اسہ توہ ئسے کن ضابطہ فوجداری نا دفعہ 144 نافذ کننگ نا موکلتننگا۔
بلوچستان نا وزیر داخلہ ضیا لانگو پرامن برانز آتے ’پرتشدد برانز‘ پاریسہ پارے کہ حکومت ریاست نا رٹ و گوادر ئٹ کاریم کروکا چینیشاری تا سلامتی آ ہچو سمجھوتہ کروف۔ او پارے کہ برانز کروکا ہمدڑدی ہلنگ کن زالبول تے بندغی اسپر نا ڈول کارمرز کننگ ءُ۔
مولانا ہدایت الرحمان ورندی ٹی پارے کہ گوادر نا بندغ آک بیرہ تینا بنماسی حق اندن کہ دیر، بجلی و نوکری خواہنگ ءُ، پنچ لین موٹروےیا اورنج لائن آخہ۔
حق دو تحریک نا سیوتیک ظلم و زوراکی نا برخلاف و تینا سنگت آتا زوت آجوئی کن برانز برجاء تخار۔ جتا کسر تیا مارچ ئنا وخت آ غٹبازار، بینک، دکان و کاروباری بنجاہک کیہی دے اسکان بند مسر۔
سیکیورٹی فورسز و برانز کروکا تا نیامٹ کیہی جھڑپ آتیان گڈ گوادر ئٹ معمول نا منَہ ندارہ واپس بسر۔ دکانک، بازار و کاروباریبنجاہک ملنگ بناء مسر، گوادر و کراچی نا نیامٹ ٹریفک بحال مس ولے پاش وڑ ئٹ حالیت احساس آن بیدس داسکان جوان اف۔ پاش وڑئٹ اندن لگیک کہ حکومت نا پرتشدد و بے جمہوری چم آک دا وخت آ سر سہب مسنو، ولے دا ہیت ئنا ہچو گمان اف کہ دا جارات گیشترمرو۔ برانز کروکا تے اخس سختی ئٹ توننگ مرے او ہموخس سوگو مریسہ مونا برور۔
مکران ڈویژن نا مخلوق تینا جند ئنا ڈغار آ بدر تا ڈول رہینگرہ۔ دا مارشت بلوچستان نا گیشتر بندغ آتیٹ خننگک، و اندا بدری نا مارشتبندغ آتے کسر تیا کشانے۔ سی پیک قول ئنا بھرم آک پورو متنو۔ نوکری تے پنجاپ و چین ئنا بندغ آک دریر، و بے ہندی بندغ آک شار ئٹترندی ئٹ بننگ ءُ، مننگ کروک وڑ ئٹ بروکا وخت ئٹ اونا ہندی آبادی تے اسہ بے چاننگوک اقلیت اسیٹ بدل کرور۔ ہندی مخلوق ءِ لگیککہ او تینا خلق و تینا زند آتیا دو خالی مسونو۔ حق دو تحریک ئٹ، اوفتے دوارہ دوئی مننگ نا اومیت نظر بریک۔
حکومت برانز کروکا تے توننگ کن غنڈہ گردی نا چم آتا کمک ہلنگ نا فیصلہ کرے، ہراڑان دا ہیت پین سوگو مریک کہ گوادر نا بندغ آتاتینا شار و تینا زند ئنا ہڑدے ئی معاملہ آتیٹ ہچو عمل دخل اف۔ اگہ بندغ آتے لگیک کہ اوفتے دیوال ئٹ خلنگک، تو او تینا ہیت ءِ بنفنگکن تشدد نا سہارا ہلور۔ او دا کس کن جوانو بھرم اس مفرو۔