گوادر ئٹ چینی انجینئر تیا جلہو نا روتہ غاک
ٹی بی پی تیدری
نوشت: فرید بلوچ
چین پاکستان اقتصادی راہداری (سی پیک) نا اُست و زیبا غا بندرگاہی شار ہموتم چنڈنگا ہراتم چینی انجینئر آتے دروک قافلہ ئسے آ اسہ سوگوْ ءُ جلہو اس کننگا۔ 13 اگست 2023 آ سہب ئنا مالو، فقیر کالونی پول آن خڑک کیہی تراک و سم تا توارک پنار، ہراڑان پٹوک تماشائیک بے جارات گواہ تیٹ بدل مسر۔
جلہو مونا بس:
گھڑی آ سہب ئنا 9:18 مریسہ ہفت گاڑی نا قافلہ، ہرافتیٹ سوار زیات چینی انجینئر آک تینے جلہو نا پلویڑ ئٹ خنار۔ سم و پد مہ پد تراک آک اسہ سوگوْ و ترند جلہو ئسے نا نشاندہی ءِ کریر۔ منہ ساہت آن گڈ، بلوچ لبریشن آرمی نا اسہ کڑدہ مجید بریگیڈ جلہو نا ذمہ واری ءِ ارفے۔ او چنکو بیان اسیٹ پارے کہ جلہو دائسکان برجاء ءِ و گیشتر شابیتی حوال تننگ نا باوری کرفے۔
پاکستان نا انٹر سروسز پبلک ریلیشنز (آئی ایس پی آر) ہم دمدستی رد عمل نا درشانی کریسہ پارے کہ سلہہ بند آتا کاریم تا حوال آتیان گڈ آپریشن برجاء ءِ۔ ولدا آئی ایس پی آر چینی انجینئر آتے دروک قافلہ غا جلہو ءِ پک کریسہ پارے کہ سلہہ بند بندغ آک چنکو سلہہ و چغلی بمب کاریم ئٹ ایسوسر۔ آئی ایس پی آر نا بیان ئٹ پاننگا کہ “اثر دار و ترند ردعمل نا سوب اِرا دہشت گرد ءِ “دوزخ” آ رادہ کننگا، ہراٹی اسہ فوجی ئسے یا لس بندغ تے ہچو نسخان رسینگتو”۔
واہم، گوادر نا جانجوڑی آسراتیک ٹپی و مرگ ئنا گواچی مروک آتے جاگہ کننگ ئٹ اختہ ئسر، ہموڑے ایلو پارہ غان راجی حوالکاری تلہ غا بروک عکس و ویڈیوزک اسہ بھیم بش کروک ندارہ اس مونا ایسر، ہرا جلہو نا گواچن آ بھیم ءِ پاش کیک۔
ذمہ واری نا دعویٰ، اسہ شابیتی بیان اس:
دے ئنا ایسر ئٹ، بی ایل اے اسہ شابیتی بیان اس شینک کرے، ہراٹی آپریشن زِر پہازگ (Operation Zir Pahazag) نا مسٹمیکو بشخ نا ایسری، اونا مسخت و سوب تا خاکہ ءِ مونا ہتنگا۔ دا اِرا گھنٹہ مُرغن آ آپریشن، بی ایل اے مجید بریگیڈ نا باسک آک سر تسر، دا قافلہ ءِ چیئرمین اسحاق چوک جوڈیشل کمپلیکس نا خڑک آ ٹک کننگا، ہرا گوادر بالی پٹ ءِ بندرگاہ تون گنڈوک اسہ اہم ءُ کسر ئسے۔
بی ایل اے نا ردئٹ جلہو ئٹ چار چینی شاری و 11 پاکستانی فوجی کارندہ مرگ ئنا گواچی اندن کیہیک ٹپی ہم مسر۔ بی ایل اے تینا اسٹریٹجک ٹک آ زور تریسہ پارے کہ ہرا وڑ گاڑی تا مُچی آ تالان قافلہ ءِ توننگا، چینی کارندہ تیان ہلیس جتا فوجی و پولیس نا گاڑی تیا چغلی بمب آتے کاریم ئٹ ہتیسہ کم و ود سی منٹ اسکان تینا جلہو ءِ برجاء تخا۔
بی ایل اے مجید بریگیڈ نا اِرا ”جند ندر“ نوید بلوچ و مقبول بلوچ آپریشن نا بنجاء ئسر۔ بی ایل اے نا بیان نا ردئٹ، دا ہڑتوما جند ندر آک آپریشن آن گڈ بھاز اُرے اسکان پاکستانی لشکر نا برخلاف مزاحمت کریسہ، ایسر ئٹ تینا ساہ تے ندر کریر۔
اہمیت نا لائخ ہیت دادے کہ بی ایل اے نا بیان ئٹ چین اکن براہ راست کلہو اس ئس۔ او بلوچستان نا حیثیت، سی پیک (CPEC) و سیندک کون آ ڈٹ بندی تیٹ چین ئنا اواری آ برجاء حالیت آتا خرابی نا پارہ غا پامدار کرفے۔ بی ایل اے چین ءِ بلوچستان آن پیش تمنگ یا ڈیہہ ئٹ تینا اہم مفاد آتیا ترند جلہو آتا تیاری کن 90 دے نا وخت تس۔
کہنگ آک و نتیجہ:
گوادر جلہو ترند رکھی گام گیچ تا نتیجہ ٹی متضاد رپورٹس ئٹ اڑینگوک مس۔ بی ایل اے نا رد ئٹ جلہو نا سوب آن 15 کہنگ مسر ہرافتیٹی چار چینی شہری، 11 پاکستانی فوجی کارندہ، و ارا بی ایل اے نا “جند ندر” اوار ءُ۔ داڑان چپ آئی ایس پی آر نا بیان آتیٹی بنداوی وڑ ئٹ اسہ مرگ و مسہ ٹپی تا حوال تنگاسس۔ پدان او ارا عسکریت پسند آتا کہنگ نا حوال تس ولے کس شاری یا فوجی کارندہ سے نسخان رسینگنگ نا پک کتو۔
گْوادر جلہو تا سوب، پاکستان ٹی ساڑی چینی کونسل خانہ پڑو شینک کریسہ خاص وڑ ئٹ بلوچستان و سندھ ٹی ساڑی چینی شاری تا رکھ کروک جا آ رہینگنگ نا سلا تس ۔
ترجمان چینی وزارت خانہ وانگ وینبن تدینی آ ترند ردعمل نا درشانی کریسہ پاکستان آ زور تس کہ او ڈوہدار آتا برخلاف کارروائی کیر۔ پاکستان ٹی مروک چینی سفارت خانہ ہم دا جذبات آتا عکس بندی ءِ کیک، ہرافک ہنگامی ردعمل تریسہ تیوہ پاکستان ٹی چینی شاری و کاروباری ادارہ آتے تینا رکھوک گام آتے ودفنگ نا پنت تس۔
ہمو وخت جلہو آن گڈ گْوادر نا ہندی آباتی ءِ پاکستانی لشکر نا ودوک کاریم تا سوب آن بھلو کچ ئسے آ اڑاند آتیتون مون تننگ مس۔ جلہو آن گڈ گْوادر کم و ود 24 گھنٹہ اسکان فوجی لاک ڈاؤن نا پلویڑ ئٹ مس ۔ فقیر کالونی ، نیا آباد ، و ڈی جی کالونی نا وڑ علاقہ آتیٹ کاروائی ٹی گمانی ردئٹ منہ ہندی بندغ تے دزگیر کریر و اوفتے نا درست ہند آتیا دریر ۔
خن خنوک و ہندی بندغ آک پاکستانی فوج نا پارہ غان بھلو کچ ئسے آ سرچ آپریشن فوجی کاروائی تے بیان کرے ۔ ہرانا سوب ٹی شاری تے بھیم تننگ، گمانی ردئٹ بے دادی و اُرا تیا چھاپہ نا منہ تدینی مونا بسر ۔ ترند رکھوک جانچ و کسر تے بند کننگ آن گْوادر شار نا نازرک حالیت پاش مس۔
اسہ تاریخی ہم دروشمی ئس: چینی سواد آتیا گدرینگوکا وخت ئنا جلہوک
2013 ٹی چین پاکستان اقتصادی راہداری ( CPEC) نا بنا کننگ آن گڈ، بلوچستان ٹی چینی سرمایہ کاری علاقائی شرہ نا بنجاہ جوڑ مسونے۔ ہراڑے اسلام آباد و بیجنگ نا نیام ئٹ سی پیک ءِ خوشحال و ہڑتومکا پارہ نا سیالی کن پارہ، ایڑے بلوچ راج پرست راہشون اودے تینا ڈیہہ نا لُٹ و پُل کن اسہ درغ ئسے نا وڑ اُریرہ تا۔ الّمی ہیت دادے کہ بلوچ لبریشن آرمی ( بی ایل اے ) تینا موقف نا بابت توار ارفیسہ مسونے، و دا زرگزرانی گام آتے خن تیان چھپ و لٹ و پل نا شابیت دیہاڑی بیانیہ تون تفیرہ ۔
دا سال تا نیام ئٹ، بلوچ راج پرست و ” آزاتی نا خواہوک“ گل آک دا گام تا ترند مخالفت کریر، اودے بلوچستان نا قدرتی مڈی تیان سواد ارفنگ نا ” سامراجی “ ڈٹ بندی نا پن تسر، و چین ءِ ڈیہہ آن پدی مننگ کن منہ پامداری برجاء کریر ، ولے بلکن مننگ کروک زیم آتے کم سرپد مریسہ چین مونی ہننگ نا پڑو کرے۔ دا رد گمان دا وخت پاش مس ہراتم بلوچ آزاتی دوست گل آک ، خاص وڑئٹ بی ایل اے نا مجید بریگیڈ 2018 نا ایب کیب سوگوْ وڑ ئٹ چینی اثاثہ و کارندہ آتے ٹک کننگ ءِ بنا کرے ۔ شیف یات کننگ مروک جلہو تیٹ اوار ءِ :
- 11 اگست 2018: دالبندین ٹی بی ایل اے نا اسہ جند ندر بمب جلہو ٹی چینی انجینیئر آتا بس ءِ ٹک کننگا ۔ جلہو ریحان اسلم بلوچ کریسس ، ہرا مجید بریگیڈ نا راہشون و بی ایل اے نا دا وخت نا کماش اسلم بلوچ نا بھلا مار ئس ۔
- 23 نومبر 2018: مجید بریگیڈ کراچی ٹی چینی کونسل خانہ آ اسہ سوگو جلہو ئس کرے، ہرا بلوچ آزاتی نا جہد ءِ جہانی پام نا پارہ غا درے۔
- 11 مئی 2019 : گْوادر نا پرل کانٹی نینٹل ہوٹل 24 گھنٹہ اسکان بی ایل اے نا گھیرہ ٹی مس ، ہراڑے گمانی ردئٹ سی پیک تون تفوک بندغ آک ہندی ئسر ، دا جلہو نا سوب ٹی کیہی مرگ آک مسر ۔
- 19 اگست 2021 : دیہاڑ تینے پدا ہیسک انتئے کہ اسہ وار پین گْوادر ٹی چینی انجینیئر آتا اسہ قافلہ ءِ ”جند ندر “ جلہو ئٹ ٹک کننگا ۔
- 26 اپریل 2022 : کراچی یونیورسٹی ٹی، کنفیوشس انسٹی ٹیوٹ نا چینی اوار مروک بندغ آتیا جند ندر جلہو بی ایل اے ٹی زالبول تا بھازی ئٹ اوار مننگ نا دیمروئی ءِ تالان کرے ۔
چین نا رکھوک گام آک :
بی ایل اے مجید بریگیڈ سی پیک و داڑتون تفوک گیشتر ڈٹ بندیک و چینی شاری تے ترندی ئٹ ٹک کننگ ءِ ، چینی گوادر ٹی تینا شابیت کاری چم آتیٹ ودوک رکھوک چیلنج آتیتون مون تروئی تمانے۔ دا جلہو تا سوب ، چین جتاء جوابی گام تے تینائی کرے، ہرافتیٹ قابل ذکر گام شیف نوشتوک ءُ:
پیشن نا رکھ ئنا سلہ: بیجنگ منہ رکھوک گام آ پام کرینے۔ اندنو اسہ سلہ اس، ہراٹی نجی چینی رکھوک فرم آتے پاکستان ٹی تینا شاری تا رکھ ئکن نگرانی کننگ نا وکالت کننگاسس، ہرادے گمانی ردئٹ اسلام آباد نمن مسوسس ۔ داڑتون اوار اوار ، چین سی پیک ڈٹ بندی تا رکھ آ ڈپٹی تروک پاکستانی لشکر ءِ خاص ءُ تربیت کننگ نا ہم پارینے ۔
قلعہ بندی نا گام آک: تینا جمع کروک و عملہ ءِ مننگ کروک خلیس آن رکھنگ کن ، اندنو حوال آکو کہ چین جتاء ہند آتیتون اوار خاص وڑ ئٹ گْوادر پورٹ نا ایب کیب رکھوک کمپاؤنڈز جوڑ کننگ ءِ۔
اواریتون سیکورٹی بست و بند آک: بلوچستان ٹی اوار مروک مفاد آتے ارفیسہ بیجنگ و اسلام آباد ہڑتماک تینا رکھوک کمک ءِ طاغت تسونو۔ برجاء دے تیٹ وار وار اوار انگا دیوان تیٹی سی پیک کن رکھوک گام ٹی ترندی ئٹ زور تننگانے۔
واہم، دا گام تیان گڈ ہم چینی سواد آتیا بھلا جُلہوک دائسکان برجاء ءُ۔ دننگا تدینیک چین و پاکستان نا سیالی ءِ چِک و تاڑ اٹ شاغیرہ، بیجنگ پاکستان ئٹ ساڑی چینی شاری تا رکھ آ بے سُہبی آ بے جاراتی نا درشانی ءِ کرینے۔ چرجوئی تون مروک جُلہوک و اوفتا بھلا حالیت نہ بیرہ رکھوک گام تا بابت شک ودی کیک بلکن اواری نا مرغن برجائی نا جانچ ءِ ہم زیات کرینے۔
بھلن حالیت نا جُلہو تا زیات مروک کچ سی پیک نا بروک وخت ءِ شڑط آ تخنگ ءِ۔ داڑان نہ بیرہ چین پاکستان اواری زیمی مریک بلکن بلوچستان اسہ ڈول نا ہم پیشن مُلکی سرمایہ کاری نا بروک وخت آ ہم سوج آک بش مریرہ۔
بلوچستان ئٹ پیشن ملکی سرمایہ کاری نا بروک وخت:
قدرتی مڈی نا شابیت کوڑ آتیتون بلوچستان جہانی پِڑ آ موقع تننگ نا کرن نا ڈول اٹ سلوک ءِ۔ گوادر بندر گاہ و ریکوڈک کانڑ کوْن آ ہند آک اونا لائخی و داڑان دوئی مروک ترند جہانی اُست خوائی ءِ پاش کیک۔
واہم چینی شاری تیا زیات مروک بھلن دروشم نا جُلہوک لائخی و غنجل مننگ ءِ پین زیات درشان کیرہ۔ سی پیک 2013 آن تینا بناء آن چِک و تاڑ نا بنجاء مسونے۔ سی پیک ءِ بیرہ زرگزرانی چمشانک تون اوننگپک بلکن اودے پیشن نا زیم شاغنگ و بلوچ آتا گمانی لتاڑنگ نا نشان نا ڈول ئٹ اوننگک۔ اوفتا خیال ءِ بھلا اسٹیک ہولڈرز، دنکہ چینو پاکستان مڈِ تا نہاد آ بلوچ اُلس ءِ لتاڑرہ۔
بیرک گولڈ کارپوریشن نا پارہ غان 2022 آ ریکوڈک معاہدہ جہانی سرمایہ کار آتیکن بلوچستان تون اُست خواہی نا شاہدی ءِ ولے خیالداری ڈول ئٹ ہم اوننگے، دنکہ چین تینا سواد آتا رکھ اکن چیلنج آتیتون مون تننگ ءِ، بلوچستان خن خلوک ایلو کارپوریشن آک دا رکھ چیلنج و سیاسی ندارہ غا پام کیر۔
بلوچ راہشون و سیاسی باسک آک چرجوئی تون تینا ہیت ءِ مونا ایسنو کہ سرمایہ کاری ءِ بخیر کرینہ ولے بلوچستان ئٹ ہمو آزاتی ءِ دوئی کننگ آن گڈ۔ اوفتا پاننگ ءِ کہ بلوچستان گواچنی اسٹیک ہولڈرز تیتون گواچنی گپ و تران بیرہ آزاتی آن گڈ مننگ کیک۔ داڑان سرمایہ کاری نا گمان ءِ لتاڑوک چم تا جاگہ غا اواری دیمروی تون شابیتی تننگ نا گواچنی اواری نا ڈول اٹ اوننگو۔
بروک وخت ئنا سرمایہ کاری نا تالانی کن، اسٹ آن زیات شابیت ٹیک آتیتون اوننگ نا خواست ءِ۔ ہرا بیرہ زرگزرانی سواد دوئی کے بلکن بلوچ آباتی نا اُست خواہی و بھیم ءِ ہم مُر کے۔ مننگ کروک سرمایہ کاری کن دا الّمی ءِ کہ او ڈیہہ نا غُنجل حالیت آتے سرپد مرے، بلوچ نا اُست خوہای تا جُوان معنہ غاتیتون نمائندگی کروک آتیتون گپ تران تون تون مریر، و دننگا کاریم تے مُستی دیر ہرا وار دیمروتی و ایمنی ءِ باوری کیر۔