امریکی غلام آتا آجوئی اسکان نا سفر
نوشتکار: ڈاکٹر مبارک علی | مٹ: برناز بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
امریکہ ٹی اینو دے اسکان ہم افریقہ نا بندغ آک زنکی تعصب نا گواچی ءُ، ولے چرجوئی تون برجاء چاگڑدی و سیاسی تحریک آک اوفتے اسہ پوسکنو باوری و پجار اس تسنو۔ امریکہ ٹی ہراتم افریقہ غان غلام آتے ہتنگ و بہا کننگاکہ گڑا اوفک خریدار نا ملکیت جوڑ مسرہ۔ اوفتا ہچو ذات و پجار اس سلتوکہ۔
چاگڑد ئٹ ہراتم اسہ تپّہ یا اقلیت اس ریاست یا اکثریت نا آمریت ئٹی رہینگک گڑا اونا دیمروی نا غٹ کسرک بند کننگرہ و اودے نیستی ءُ زند اس گدریفوئی تمک۔ دیہاڑ ئٹ ہراتم ہم نسل پرستی، فرقہ واریت و ذات پات نا بنیات آ جماعت اسیتون تعصب و خار ئنا رویہ اس تخنگا و اودے چاگڑد آن کشیسہ جتا کننگا گڑا اونا دیمروی نا غٹ کسرک ایسر مسر۔
دننگا حالیت آتیٹی اوڑتون بیدس بھلا تپہ آتا خذمت ءِ کننگ، خواری کشنگ و گند ارفنگ آن پین ہچو وسیلہ اس مفک۔ برصغیر ہندوستان ئٹ دلت ذات آتا ہندا حالیت ءِ ۔ امریکہ ٹی ہراتم افریقہ غان غلام آتے ہتنگ بہا کننگ مس گڑا اوفک خریدار نا ملکیت جوڑ مسر۔ اوفتا تینا ہچو ذات و پجار اس سلتئو۔ خواجہ اوفتا پن ءِ مٹ کرسا پوسکنو پن اس تس انتئیکہ پن آن ملکیت نا درشانی مسکہ۔ ایلو دا کہ اوفتا مذہب ءِ مٹ کرسا اوفتے مسیحی جوڑ کننگا و اوفک تینا بولی ءِ گیرام کرسا خواجہ نا بولی ئٹ ہیت کننگ بناء کریر۔ امریکہ نا جاندمی ریاست آتیٹی دا غلام آک بھلا بھلا ڈغار تیٹ بزغری کریرہ۔ معدنیاتی کانڑ آتیٹی خواری و مزورکاری کریرہ خواری کشارہ۔ اوفتا تینا ہچو خاہوت اس متوکہ۔ لمہ یا باوہ ءِ پین خواجہ ئسے بہا ئٹ تننگاکہ۔ ہشت یا نہہ سال نا وئی ٹی چنا تے کاریم آ خلنگاکہ۔ ڈغار تا خڑک اسہ گیڈ اس رہینگ کن مسکہ۔ گندہ غا خوراک، بےکچ محنت و خواری، سزا تیان خُلیس اوفتا ملی ئٹ تولوک مسکہ۔
ریاست نا پارہ غان دا قانود ئس کہ دافک خواننگ کننگ کپس، دا اسہ لشکر اس ئسر ہرا ہر اسہ شعور آن پدماندہ ئس و ہرانا لائخیک گوہنگاسر۔ ہراتم ظلم کچ آن بڑز مسکہ گڑا نرّیسہ اوڑان آزات مننگ نا کوشست کننگاکہ۔ وختس گڑاس بندغ اوار مرسا بغاوت ہم کریرہ ولے اوفتے بھاز ترندی ئٹ لتاڑنگاکہ۔
افریقی غلام و ہندی بندغ آتیٹی دا فرق ئس کہ ہندی بندغ آتا قبائلی پجار اس ئس۔ اوفتا تینا دیہاڑ و دود ربیدہ ئس۔
اوفتا مزاحمت ءِ ایسر کننگ کن امریکی حکمران آک اوفتے کیہی خاص انگا علاقہ آتیٹ گٹ کریر ہرافتے ریزرویشن پاننگاکہ۔ دا وڑ اوفتے عملی ردئٹ چاگڑد آن مر کننگا۔ ولے دا پالیسی افریقی غلام آتیتون چلینگ کتو، انتئیکہ نئے اوفتون زمین ئس، نئیکہ قبائلی پجار ئس۔ اوفتا سیوت نا نشان اوفتا مون انگا رنگ ئس۔ ہندنکہ اوفک سفید فارم بندغ آتیتون کاریم کریرہ گڑا اوفتا تعصب آن ہم بلد ئسر۔ 1863 ئٹ ہراتم خانہ جنگی غلام آتا ادارہ آتے ایسر کرے گڑا آزاتی آن پد دا غلام آتے بھاز سختی تیتون مون تروئی تما۔
ملازمت امر ہلنگ مرے؟ غلامی نا پابندی تے امر پرغنگ مرے؟ و دیمروی نا کسر تے امر پٹنگ مرے۔ دا حالیت آتیٹی افریقی تا نیامٹ گڑاس ہندنو بندغ ودی مس ہرا اوفتا کسرشونی ءِ کریر۔ ہندافتیان ہی اسٹ بکر ٹی واشنگٹن (کزیت 1915) ئس۔ او تینا زند ئنا حالیت آتے Sub Slavery پنی ءُ کتاب اسیٹی نوشتہ کرینے۔ اونا ودشت 1856 ئٹ مریک ہراکہ غلامی نا وخت مریک۔ چنک سَنی تون اود بے (Salt) ئنا فیکٹری اسیٹی کاریم بناء کیک، کوئلہ نا کان آتیان کوئلہ کشیک۔
ولے اودے خواننگ نا بھاز شوق مریک ہندا خاطران او نن ئنا دہ یانزدہ بجہ غا ہمو بندغ تیا ہناکہ ہرافک خوانندہ مسرہ۔ غلامی نا آجوئی آن پد 500 میل سفر کرسا ہمو اسکول ئٹ داخل مس ہرادے افریقہ نا سفید فارم ہمدڑد آک جوڑ کریسر۔
خواننگ آن ہورک مننگ آن پد اودے ترندی ئٹ دا مارشت ئس کہ افریقی بندغ تا دیمروی خواننگ نا زی آٹے۔ دا مسخت کن اود Tuskegee سکول نا بنداؤ ءِ تخا، ہرانا تفنگ کن اود تینا افریقی بندغ تیان زر مچ کرے ہرا کہ اف ئنا بریبر مسکہ۔ اود نودربر آتیتون اوار مرسا اسکول ءِ تفے، و کشت و کشار کن اسکول تون تفوک اسہ ٹکر اس ہلک۔
اسکول ئٹی ہرا افریقی نودربر آک بسرہ اوفتے کشت و کشار و جتا جتاؤ ہنر ہیل تننگاکہ۔ بکر ءِ نودربر آتا علمی دیمروی نا بھاز خیال مسکہ۔ سکول و ہاسٹل ٹی صفائی نا تیوہ بند و بست ئس۔ اِرغ کُننگ ، بیرم ءِ صاف تخنگ، نشست و برخاست ئٹ ادب و آداب کن راہبند جوڑ ئس، ہندا خاطران اونا نودربر آک تنیا خواننگ نا حوالہ ئٹ آخہ بلکن ذہنی و تہذیبی حوالہ ئٹ ہم معیاری ئسر۔
بکر ٹی واشنگٹن تینا آزموندہ آتا بنیات آ دا نتیجہ غا سر مسوسس کہ سفید فارم بندغ آتیتون سمجھوتہ کرسا اواری ئٹ رہینگ مرے۔ دا فلسفہ ءِ او تینا تقریر و سرہال آتا وسیلہ ئٹ امریکہ ٹی تالان کرے۔
امریکہ ٹی غلامی اسہ ادارہ ئسے نا دروشم ئٹ امر جوڑ مس ؟
دانا دلیل دا ئس کہ افریقی برادری نا کیہی نسل آک محنت و خواری کرسا امریکہ نا دیمروی ٹی بشخ ہلکر۔ اُرائی ملازم آتا حیثیت ئٹ اوفتا کماش و ناجوڑ بندغ تا خذمت ءِ کریر و تینا ایمانداری نا بنیات آ ظلم ءِ ہم سگّار۔
داسا دا سفید فارم بندغ تیا فرض ءِ کہ افریقی برادری نا دا وام ءِ ایتر۔ اوفتے بنداوی حق آتے ایتر، تاکہ اوفک عزت و شرف ئٹ زند گدریفنگ کیر۔
ولے افریقی برادری ئٹ اشتراک و بیدادی تومکا وڑ ئنا تحریک آک بش مرسا کرینو۔ داڑان بیدس کہ 1960 نا دہائی ئٹ سول رائٹس نا تحریک سرسہب مس و جاندم نا ریاست آتیٹی رنگ نا بنیات آ جتائی نا روایت ایسر مس، ولے سفید فام آتیٹی ہرا خار و جوزہ غاک ئسر اوفک انگہ اریر۔
ریاستی ادارہ غاک ہم اوفتا برخلاف کاروائی تے برجا تخار۔ ردعمل نا سوب آن افریقی برادری ئٹ اسہ “بلیک پینتھر” پنی ءُ تحریک اس بش مس۔ اونا و پولیس نا نیامٹ کیہی جنگ آک ہم مسر، ولے گڈ ئٹ نیٹ بلیک پینتھر نا تحریک ءِ ایسر کننگا۔ ایلو کنڈ آ مارٹن لوتھر نا تحریک ئس ہرا عدم تشدد نا زی آ باور تخاکہ، ولے اونا کھسفنگ آن پد دا تحریک ہم نزور تما۔
تشدد و عدم تشدد تحریک آتا اسہ نتیجہ دا پیشتما کہ افریقی برادری زیمل و گوازی گری ٹی گچین ءُ ہند دوئی مسر۔ بلیک ہسٹری نا سرہال ءِ یونیورسٹی تیٹ تالان کننگا و سیاہ فام تاریخ دان آک تینا تدوکا وخت (past) ءِ افریقہ ٹی پٹّار۔ ڈو بوا پنی تاریخ دان اس افریقہ نا سفر ءِ کرسا گھانا ٹی رہینگا و اوڑے Encyclopedia of Africanis ءِ نوشتہ کننگ نا منصوبہ جوڑ کرے۔
داڑان بیدس کہ امریکہ ٹی اینو ہم افریقی برادری نسلی تعصب نا گواچی ءِ ، ولے مسلسل چاگڑدی و سیاسی تحریک آک اوفتے اسہ پوسکنو یقین و پجار اس تسنو۔ اوفتا جہد ایسر متنے بلکن اسہ رنگ برجا ءِ ۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔