بلوچستان نا عکس کشی: کمانچر بلوچ نا فنکاری نا سفر
بلوچستان نا کڑمبی ٹی، ہراڑے کرکٹی ڈغار و ہندی مخلوق اسہ سوگوْ روحانی سیالی ئسیٹی ءُ، اسہ عکس کشوک ئس مونا بسنے ہرا دا زیبا غا ولے پد تموک و جنگ ئنا خلوک علاقہ ٹی ڈھکوک کسہ آتے پاش کننگ ءِ۔
بلوچستان، ہرا تینا ہاٹی نا زیبائی و دود ربیدئی مڈی نا سوب آن پنی ءِ، دئے آن زیات سال آن کمانچر بلوچ نا کیمرہ نا بنجاہ مسنے۔ او تینا کیمرہ نا عدسی نا ذریعت ئٹ بلوچستان نا اُست ءِ دروک ندارہ و الس نا ہڑدے ئی زند ئنا خاص ءُ عکس کشی کرینے، ہرا زیبائی و جہد ئنا اسہ سادہ ولے معنی تخوک کسہ ئس درشان کیک۔
داسا، ہراوخت اونا مونتس تینا جانجوڑی نا ہڑاند آتون مننگ ءِ، کمانچر اسہ پوسکنو مرحلہ ئس بناء کننگ ءِ، دا مرحلہ ٹی او نہ بیرہ جہان ءِ تینا فنکاری ءِ نشان تننگ خواہک بلکن جانجوڑی کمک کن ہم مخ تفی نا خواستگار ءِ۔
اسہ ویژنری عکس کشوک ئس
کمانچر بلوچ، ہرا 25 نومبر 1998 آ بلوچستان نا کیچ ضلع نا تحصیل مند ئٹی ودی مس، بنداو ئٹی تینا سادہ غا موبائل فون ئنا کمک ئٹ فوٹوگرافی نا جہان ئٹی گام تخا۔ او 2015 ٹی عکس کشی ءِ تینا پیشہ جوڑ کرے۔
دی بلوچستان پوسٹ (ٹی بی پی) تون تران کرسا، او تینا ڈیہہ ئنا زیبائی و ہڑاند تا کسہ آتے مونا ہتنگ نا عزم و استقامت ءِ درشان کرے، حالانکہ دا علاقہ ٹی فوٹوگرافی نا شونق تخوکا کچ ئٹ ءُ۔
“پانزدہ سال مُست کنے اسہ موبائل فون ئس اسک، و ہمو وخت کنے ٹی دا شونق ودی مس، ” کمانچر ٹی بی پی ءِ پارے۔ “دا نیامٹ کنا اُست خواہی اس کہ ای گڑاس نہ گڑاس ریکارڈ کیو و بندغ آتے اسکان سر کیو۔” دا نیامٹ، او جتا ہند آتیا ہنا و جتا اُست خوش ندارہ و کسہ کیمرہ ٹی بند کرے۔ “داسا دا شونق ہمو حد اسکان سر مسنے کہ ای دادے اسہ ذمہ واری ئس پُہہ مریوہ۔”
ہراوخت اوڑان سوج کننگا کہ مگہ بلوچستان ئٹی فن ئنا پیشہ اڑزان ءِ، کمانچر ورندی تس: “بلوچستان ئٹی فنکار آک ساندہ ساڑی مسنو، ولے او باز ہڑاند آتون مون تسنو، و کُل آن بھلا ہڑاند غریبی ءِ۔ ننا الس، حکومت تون اوار، فنکاری نا اہمیت آن واخف اف۔” او ودیک پارے کہ ننا الس داسکان فنکار آتا قدر ءِ چاننگ ئٹی بے سہب ءِ و اوفتا مخ تفی ءِ کپک۔” ننا الس داسکان ہم فن آن واخف اف، و باز آ بندغاک دادے وخت ئنا زیان تکرہ۔ او داسکان پُہہ افس کہ اسہ فوٹوگرافر ئس اسہ عکس کن اخس خواری کیک، اخس مُر کائک، گڑا اسہ ندارہ اس پٹنگ نا اونا سفر ایسر مریک۔ اگہ نن خواہنہ کہ ننا چاگڑد زندہ سلے، تو ننے تینا فنکار آتے اہمیت تروئی تمو۔”
کمانچر نا فنی ویژن بلوچستان نا زیبا غا ہند آتیتون اوار ہمو بندغاتا کنڈ آ ہم پام ایتک ہرا ہمو علاقہ نا دود ربیدئی میرات ءِ ٹہیفرہ۔ اونا پام شاعر، نوشتکار و ایلو پنی آ شخصیت آتیا ہم ارے، ہرا او علاقہ نا دود ربیدئی بنداو آتے تخانو۔
بلوچستان نا دود ربیدئی میرات: کمانچر نا لینس ئنا کسہ
کمانچر نا کیمرہ نا خن بلوچستان نا مرغنی و پہنادی تے سر کرسا جتاؤ ندارہ بند کرینے۔ و زیبا غا علاقہ آتا جتا بشخ آتے اسہ خاص ڈول اسیٹی درشان کرینے اونا عکس آک کوئٹہ نا برفی آ مش تا لڑ آن ہلیس گوادر نا زیبا غا دریاب اسکان سفر کرینو، داڑسکان کہ مکران نا ‘ پرنسس آف ہوپ ‘ ہم اوار ءِ۔
او بلوچستان نا زیبائی تون اوار الس ئنا خواری کشنگ، دود ربیدہ و فن آتے ہم پاش کرینے۔ او بلوچ نیاڑی تا گشاد آ تالان کشیدہ کاری و نرینہ آتا جوڑ کروکا سوواس ع بلوچی چووٹ نا گچینی تے تینا عکس آتیٹ نشان تسنے۔ اونا کاریم بلوچستان نا 95 فیصد علاقہ آتا گچین آ ‘کوویرج’ ءِ کیک، ہرا اونا الس ئنا سوگوی و زندہ دلی نا عکسی ندارہ کشی ءِ کیک۔ کمانچر نا عکس آک بلوچستان نا کرشماتی، ولے جہد آن پیشتموک زیبائی تا عکس ءِ۔
بلوچستان اسہ اندنو ڈغار اس ہرا قدرتی مڈی تیان سیر ءِ، ولے دا ہم گواچن ئسے کہ دا علاقہ جہان نا کُل آن نیست آ علاقہ آتیٹ اوار ءِ، ہرا کیہی سال آن جنگ و زرگزرانی ہڑاند آتا سوب آن زیمی ءِ۔ کمانچر دا علاقہ نا الس ئنا سوگوی و عزم ءِ اسہ خاص ڈول اسیٹی مونا ایسنے، ہرا ہڑدے ئی ہڑاند آتون مون تننگ ءُ۔
نن کمانچر آن سوج کرین کہ بلوچستان نا ڈول پدماندہ علاقہ ٹی رہینگیسہ اودے فوٹو گرافی ٹی تینا پن جوڑ کننگ ٹی ہرا ہرا سختی تیتون مون تننگ مس؟ اونا ورندی ئس:
”کنا فوٹو گرافی نا کسہ 2008 ٹی بناء مس، ہراتم ای تینا ہندی علاقہ مند ٹی تینا فن ئنا بناء ءِ کریٹ ۔ دانگان نا ایب کیب سخت ئس و فنکار آتے تینا خواری و جہد ئٹ تینا جاہ ءِ جوڑ کروئی تماکہ ۔ کنے فوٹو گرافی کن المی مڈی تننگتویسس و کنے داسا ہم او غٹ آسراتیک رسینگنگ افس ہرافتا کنے گرج ءِ۔ اسہ فوٹو گرافی کن موقع آک و مالی آسراتیک المی ءُ تانکہ او تینا مصور داستان ءِ جوان وڑ ئٹ بیان کننگ کے۔ ای کیہی وار سوچاٹ کہ ای اسہ جوانو ادارہ سے آن کلاس ہلیو تانکہ ای فوٹو گرافی آن زیات واخف مریو و تینا کاریم ءِ مونا دیو، ولے دا کنا وس آن پیشن ءِ انتئے کہ کنتون پین سپانسر اف ۔ داسا اسہ خوانندہ ئسے اٹ ، کنا کاریم فوٹو گرافی ءِ ، و دا چاگڑد ٹی فوٹو گرافی کس ئنا کوپہ جوڑ مفک ۔“
بلوچستان نا فوٹو گرافر کمانچر تینا فنکاری نا ذریعت بلوچستان نا اُرا تا سختی و ویل آتے درشان کیک۔ اونا عکس آتیٹ مفلسی ، بدحالی و بنیاتی آسراتی تا کمبوتی نا پاش عکس آک خننگ ئٹ بریرہ ولے دا سختی تیان بیدس ہم فریم آتیٹ امیت و فخر نا دریکو ہم خننگ ئٹ بریرہ ۔ کمانچر بلوچستان نا الس نا زند نا سادہ و مخلص عکس آتے مونا ایسونے ۔
او نہ بیرہ بلوچستان نا ہمپ و لڈ بندغ آتا ہرنگوک جگی تے تینا لنس ئٹ قیز کرے، ہرا اسہ سادہ و مقدس زند اس گدریفنگ ءُ، بلکن کمانچر بلوچستان نا غریب چناتا خواننگ نا استخواہی و ہندی خلقی شئر آتیٹ سورونز خلوک عکس آتے قیز کرے، اوفتے تینا ساز و زیمل گڑاتے جوڑ کننگ آ ہم نشان ایتک، اندن علاقہ ٹی ساز و زیمل نا خوانندہ ادارہ ساڑی اف۔ او الس ئنا ساز و زیمل آن مابت و اوفتا گڑاتے جوڑ کننگ نا صنعت ءِ ہم درشان کرے ۔
کمانچر نا ٹی بی پی ءِ پاننگ ئس کہ او ہچبر فوٹوگرافی نا دودی خواننگ ءِ دوئی کننگ کتو ، بلکن او تینا ردی تیان و عملی آزموندہ آتیان سرپد مریسہ بننگ ءِ۔ ” فوٹو گرافی اسہ عظیم ءُ فن ئسے ، و کنا استخواہی ءِ کہ ای تینا راج نا داستان ءِ اندا بولی ئس بنفِو۔ کنا دا سفر برجاء ءِ و ای دا فن ئٹی داسا ہم اسہ خوانندہ ئس ہم اریٹ “ اونا پاننگ ئس ۔
ہراتم بلوچستان پوسٹ اوڑان ہرفے کہ اونا تخلیقی الہام نا ذریعت انت ءِ ، گڑا او ورندی تس :“ ہر فوٹوگرافر تینا سفر آ مریک ، و اسٹ تینا وڑ ئٹ جہان ءِ خنک و عکس آتیٹ تالان کیک ۔ ای بلوچستان ءِ تینا خاص نظریہ ئٹ ہوریوہ و اونا جتاء ڈول ئٹ تینا عکس آتیٹ قیز کیوہ ۔
فوٹوگرافی چاگڑد ٹی اخس در اہم ءِ؟ ٹی بی پی فنکار آن ہرفے۔
او ورندی تس، ” فوٹوگرافی چاگڑد نا ہر کنڈ ءِ پاش کیک۔ دا تدینی تے قیز کیک و بروکا وخت ئکن رکھوک مریرہ۔ انتس کہ چاگڑد ٹی مننگ ءِ، عکس آتیٹ اوفتے جمع کننگیک ۔ “
بلوچ چاگڑد ٹی فنکار آتا ارزشت نا بابت او پارے کہ اوفتے او خاص قدر و ہند تننگپک ہرا اوفتے تروئی مریک ۔ اونا مننگ ئس ، ” فنکار آتے ایسکان کہ اصلی قدر تننگ مف، فن چاگڑد ءِ جوان وڑئٹ جوڑ کننگ ٹی کمک مننگ کپک ۔ “
ٹی بی پی کمانچر آن گیشتر چاننگ نا کوشست کرے کہ او تینا کاریم ئٹ بلوچستان آ انتئے زیات پام تننگ ءِ۔ اونا ورندی ئس، ” ای تینٹ بلوچ ئسے اٹ، و خواوہ کہ کنا عکس آتیٹ بلوچستان نا خاص جواننگا گند مرے، و دا جواننگا گند تیوہ جہان ئٹ پنی مرے ۔
پد ریچ ءِ متحرک کننگ
کمانچر نا فوٹو گرافی نا زہم بلوچستان نا ورنا تیا ام تمانے۔ اونا کاریم نا منفرد وڑ بلوچستان نا ایلو ورنا فوٹو گرافر تے ام است بڈی تسنے کہ اوفک تینا کسہ آتے درشان کیر۔او تینا عکس آتے چاگڑدی حوالکاری میڈیا غا ام بیدس اڑاند آن مونا ایسنے، تاکہ ایلوفک اوفتے ڈاؤنلوڈ کرسا کارمرز کننگ کیر۔ دا فیصلہ ورنا فوٹوگرافر تا اسہ کُڑدہ ئسے اُست بڈی تس، ہرا تینا لینس آن بلوچستان نا ڈھکوکا زیبائی و سختی تے پاش کننگ خواہرہ۔
جانجوڑی نا جہد و فوٹوگرافی نا بہاء
کمانچر نا فنی سفر ہچو چنکو گڑاس اف، داٹی اونا جند ئنا سختی و جانجوڑی نا جہد ام ساڑی ءِ، معدہ نا ناجوڑی، ہُننگ نا نزوری، ذیابیطس و جانی نزوریک اونا سفر ئٹی اڑاند شاغانو، ولے اود باء تتو۔
دا سخت انگا دورباری ٹی، کمانچر تینا عکس آتا مون پاشی و بہاء نا فیصلہ ءِ کرے، تاکہ او تینا جانجوڑی کہ خواست مروک مالی کمک دوئی کننگ کے۔ بناء ٹی تو اودے لپڑزہ محسوس مس، ولے اود یخینی جوڑ مس کہ داڑان نئے بیرہ اونا مالی سختیک اڑزان مسر، بلکن دا بلوچستان نا دود ربیدہ و فن ئنا قدر ام بڑزہ مس۔
کمانچر نا دا پوسکنا گام اِرا پارہ غان رد عمل ودی کننگ ءِ۔ منہ بندغ اونا مخ تفی ءِ کننگ ءُ، منہ بندغ دا گام آن اونا فن ئنا گواچن ئٹ کمی خننگ ءُ، ولے کمانچر تینا سوگو آ موقف آ سلوک ءِ، مننہ کے اونا فوٹو گرافی آ نئے بیرہ اونا زند مٹ مننگ کیک، بلکن دا بلوچستان نا فنی برادری ٹی ام اسہ پوسکنو دود ئس ٹہیفنگ کیک۔
زوت ئٹ نی تینا صحت نا سختی تا ہیت ءِ کریس و اندا سوب آن تینا عکس آتے بہاء کننگ نا فیصلہ کریس تانکہ جان جوڑی نا بست و بند ئس کننگ کیو۔ انت دا سخت انگا وخت ئٹ نے گڑاس خاص ءُ کمک و پیشکش رسینگا۔
کمانچر: جی، کنا طب تدوک منہ تُوہ آن بھاز نازرک مسونے۔ دا نیامٹ کنا حالیت دے پہ دے آن خراب مریسہ کرے، و ای مرک و زند ئنا جنگ ئٹ گٹ مسوٹ۔ دا سخت آ وخت ئٹ کنا سنگت آتا فکر و کمک آن کنے دیخہ در جارات رسینگا، ولے افسوز بلوچستان نا حکومت یا پین بندغ ئسے کنے ہچو کمک یا پیشکش اس رسینگتئو۔ دننگا حالیت ئٹ کنتون اسہ کسر اس بچاسس، و او دا ئس کہ ای تینا عکس آتے بہا کریسہ الّمی مالی کمک دوئی کیو۔
بلوچستان ئٹ عکس کش نا اہمیت و فنکار آتا ہند
کمانچر بلوچ نا طب ئٹ نزوری نا رِدئٹ او تینا عکس آتے بہا کننگ نا فیصلہ کرے، کہ اونا علاج نا مالی کمک مننگ کے۔ دا فیصلہ نہ بیرہ اونا مالی کمک نا ذریعت ءِ بلکن اسہ الّمی کُلہو ئسے ہم ہرا فوٹوگرافی و فنکار آتا اہمیت نا پارہ غا پامدار کیک۔ بلوچستان ئٹ عکس کشوک آتا اسہ سوگوْ ءُ تلہ ئسے نا خواست ءِ، ہرا اوفتا فنکاری ءِ قدر ایتے و ذرائع ہم ایتے کہ اوفک پین دیمروی کننگ کیر۔
ٹی بی پی: انت بلوچستان حکومت یا ہندی ادارہ غاک نا فن ئنا مُخ تفی و اُست بڈی کننگ ءُ؟
کمانچر: افسوز نہ، ای تدوک پانزدہ سال آن دا شعبہ ئٹ کاریم کننگٹ و ای بلوچستان نا جتا علاقہ غاتیٹ ہفت ہزار آن زیات عکس کشانٹ ولے دائسکان بلوچستان حکومت نا پارہ غان ہچو مُخ تفی یا اُست بڈی اس رسینگتنے، ننے تینا کاریم ءِ مونی دننگ نا موْکل ہم رسینگتئو، فنکار آتا دیمروی کن ہچو خاص اسکیم یا آسراتی اس ساڑی اف۔ بلوستان حکومت فنکار آتا حالیت آن بے سما ءِ۔
ہراتم نن کمانچر بلوچستان پوسکن دروشم تروک جہان ئٹ کڑمبی ئٹ کانہ، نن خنینہ کہ فوٹو گرافی اسہ گچین ءُ طاغت ئسے ہرا راستکی ءِ پاش کننگ کیک و بدلی نا کُلہو ءِ سر کننگ کیک۔ اونا لینس آن بلوچستان نا ربیدگی میرات، زیبدار آ ندارہ و مخلوق نا بے سُہب مفروک جوزہ غاتا دریکوک خننگرہ۔ کمانچر نا سفر بلوچستان زیبائی و جہد نا اسہ زندہ مثیال ئسے و نن تیوہ غاتا ذمہ واری ءِ کہ نن دا فنکاری نا سلامتی و ودشت ءِ یخینی کین۔